ಎಂ.ಆರ್.ಶ್ರೀ. ಅವರ ‘ಕವಿಯ ಸೋಲು’

‘ಕವಿಯ ಸೋಲು’ ಎಂ.ಆರ್. ಶ್ರೀನಿವಾಸಮೂರ್ತಿ ಅವರ ಕವನ ಸಂಕಲನ. ಇದರ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ 1933ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರದ ‘ಸತ್ಯಶೋಧನ ಪ್ರಕಟನ ಮಂದಿರ’ದಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅಂದಿನ ಇದರ ಬೆಲೆ ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ನಾಲ್ಕು ಆಣೆ.

ಆಗಸ್ಟ್ 28, 1892ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಎಂ.ಆರ್. ಶ್ರೀನಿವಾಸಮೂರ್ತಿ ಅವರು 1915ರಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಬಿ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದು, ನಂತರ ಬಿ.ಟಿ. ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಾರ್ಮಲ್ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯೊಂದರ ಮುಖ್ಯೋಪಾಧ್ಯಾಯರಾಗಿ, ರೇಂಜ್ ಇನ್‌ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ 1947ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ವಚನ ವಾಙ್ಮಯಕ್ಕೆ ಒಲಿದ ಅವರಿಗೆ 1940ರಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿಯ ಶಿವಯೋಗ ಮಂದಿರವು ‘ವಚನ ವಾಙ್ಮಯ ವಿಶಾರದ’ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ‘ಭಕ್ತಿ ಭಂಡಾರಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು’ (ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ), ‘ವಚನಧರ್ಮ ಸಾರ’ (ವಿಮರ್ಶೆ) ಹಾಗೂ ‘ಪ್ರಭುಲಿಂಗಲೀಲೆಯಸಂಗ್ರಹ’ (1934  ಗ್ರಂಥ ಸಂಪಾದನೆ) – ಅವರ ಮೌಲಿಕ ಕೃತಿಗಳು. ‘ವೀರಶೈವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆ’ ಅವರ ಅಪ್ರಕಟಿತ ಕೃತಿ. ‘ಆಯಸ್ಕಾಂತತೆ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ’ (1933) ಹಾಗೂ 1939ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ‘ಉಪಾಧ್ಯಾಯರ ಆರೋಗ್ಯ ಕೈಪಿಡಿ’ (ಸಚಿತ್ರ) ಇವು ಇವರ ವಿಜ್ಞಾನದ ಕೃತಿಗಳು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಗ್ಮಿಯೂ ಆಡಳಿತಗಾರರೂ ಆಗಿದ್ದ ಅವರು 1950ರಲ್ಲಿ ಸೊಲ್ಲಾಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.

ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಬೆಳೆಸಿದ ಮಹನೀಯರಲ್ಲೊಬ್ಬರಾದ ಶ್ರೀಯುತರು 1950–53ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದು, ‘ಕನ್ನಡ ನುಡಿ’ ಹಾಗೂ ‘ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ಪತ್ರಿಕೆ’ ಹಾಗೂ ‘ಪ್ರಬುದ್ಧ ಕರ್ಣಾಟಕ’ಗಳ ಸಂಪಾದಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದವರು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ‘ಬೃಹತ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್–ಕನ್ನಡ ನಿಘಂಟು’ವಿನ (1939) ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದ ಅವರು 16ನೇ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1953ರಲ್ಲಿ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದರು.

‘ಕವಿಯ ಸೋಲು’ ಅವರ ಏಕೈಕ ಕವಿತಾಸಂಗ್ರಹ. ‘ನಮ್ಮ ಗೌರಿ’ ಎಂಬುದು ಸರಳ ರಗಳೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ಅವರ ಅಪ್ರಕಟಿತ ಕಥನ ಕವನ (ಇದರ ಕವಿಯ ಸ್ವಹಾಸ್ತಾಕ್ಷರ ಮೂಲ ಪ್ರತಿ ಈ ಟಿಪ್ಪಣಿಕಾರನ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ). ‘ಕಂಠೀರವ ವಿಜಯ’ (1923),  ‘ನಾಗರಿಕ’ (1930), ‘ರೂಲ್ಸ್ ಮೇಷ್ಟ್ರು’ (1941) ಹಾಗೂ ‘ಧರ್ಮದುರಂತ’ (1947) ಇವರ ಪ್ರಕಟಿತ ನಾಟಕಗಳು ಮತ್ತು ‘ಯದುವಿಜಯ’ ಅಪ್ರಕಟಿತ ನಾಟಕ. ‘ಸಾವಿತ್ರಿ’ (1917) ಹಾಗೂ ‘ಮಹಾತ್ಯಾಗ’ ಕಾದಂಬರಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ ‘ರಂಗಣ್ಣನ ಕನಸಿನ ದಿನಗಳು’ ಒಂದು ಅಪೂರ್ವ ಅನುಭವ ಕಥನ.

‘ಶ್ಯಾಮೂ’ ಎನ್ನುವ ಕಥಾಕೃತಿಯನ್ನು ಎಂ.ಆರ್.ಶ್ರೀ ರಚಿಸಿದ್ದರೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಡಿ.ವಿ.ಜಿ ಅವರು, ‘‘ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಜನರಿಗೆ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದ ಗುಣ ಬರಿಯ ವಾಗ್ಝರಿಯಲ್ಲ. ಪದಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯಸ್ವಾರಸ್ಯವಿರಬೇಕು. ವಿಷಯಗೌರವ ಮತ್ತು ಶಬ್ದತೇಜಸ್ಸುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಉಚಿತವಾದ ಆಕಾರಭಾವ ಸೇರಿರಬೇಕು. ಇವೆರಡಕ್ಕೂ ಸಹಾಯಕವಾಗಿ ಶುದ್ಧವಾದ ಕಂಠಸ್ವರವಿರಬೇಕು. ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಜನರ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಭಾಷಣಕಾರರೆಂದರೆ ನನಗೆ ಪರಿಚಿತರಾದವರಲ್ಲಿ ವೆಂಕಣ್ಣಯ್ಯನವರೊಬ್ಬರು. ಶ್ರೀನಿವಾಸಮೂರ್ತಿಗಳೊಬ್ಬರು. ವೆಂಕಣ್ಣಯ್ಯನವರಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಗಾಂಭೀರ್ಯ ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯ ಓಜಸ್ಸು ಮುಖ್ಯಗುಣಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಮೂರ್ತಿಯವರಲ್ಲಿ ಈ ಗುಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮೃದು ಹಾಸ್ಯವೂ ಸೇರಿರುತ್ತಿತ್ತು’’ ಎಂದು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಯೇ ಬರೆದಿರುತ್ತಾರೆ.

ಅಷ್ಟ ಕಿರೀಟಾಕಾರದ, ಒಂದು ನೂರು ಪುಟಗಳ ಪ್ರಸಕ್ತ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಹದಿನಾರು ಕವಿತೆಗಳೂ ಒಂದು ಏಕಾಂಕ ನಾಟಕವೂ ಇದೆ. ‘ದೇವರಿಗೆ’, ‘ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ’, ‘ಬೂಟಾಟಿಕೆ’, ‘ಏಕಾಗಬಾರದು?’, ‘ದೇವಯಾನಿ’, ‘ಯಾರು ಹೆಚ್ಚು?’, ‘ಎಲ್ಲಿಗೆ?’, ‘ಹಿರಿಯ ದಾನಿ’, ‘ಪುಣ್ಯಶಾಲಿ’, ‘ಪೂಜಾರಿ’, ‘ಒಂದು ಕಾಗದ’, ‘ವೇದಾಂತ’, ‘ಚಂಡಿಗೆ ಮೊರೆ’, ‘ಜಾಣ–ಕೋಣ’, ‘ಮುಪ್ಪು ಮತ್ತು ಲಲಿತಾಂಗಿ’ –  ಈ ಸಂಕಲನದ ಹದಿನಾರು ಕವಿತೆಗಳು. ‘ಕವಿಯ ಸೋಲು’ ಹೆಸರಿನದು ಒಂಬತ್ತು ಪುಟಗಳ, ಎರಡೇ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನುಳ್ಳ ಒಂದು ಕಿರಿಯ ಏಕಾಂಕ ನಾಟಕ. ‘ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ’ ಕಥನ ಕವನ 350 ಸಾಲುಗಳ ಸರಳ ರಗಳೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ ಕವಿತೆ. ಐದು ಮಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಬದಲು ನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರೆಗಳ ಗಣಗಳಿರುವ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಕವಿತೆ. ಇಲ್ಲಿನ ನಾಯಕ ಓರ್ವ ಜಟಕಾ ಸಾಬಿ. ಆತನ ಜೀವನಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ಮನೋಧರ್ಮದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ತತ್ವಜ್ಞಾನದ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯಿದೆ. ‘ಬೂಟಾಟಿಕೆ’ ಕವಿತೆ ತೋರಿಕೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜನರ ಪೊಳ್ಳುತನವನ್ನು ವಿಡಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಕವಿತೆಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ–

ರಾಮಕೃಷ್ಣರು ಬೇಡ ಘೋಷಘೀಷರು ಬೇಡ                                                                                  
ಬಂದ ಫಲ ಕಂಡೆವಯ್ಯ                                                                                     
ಇಂದ್ರಜಾಲಿಗನೊಬ್ಬ ನಮಗಿಂದು ಬೇಕಯ್ಯ                                                                          
ಅವನೆಮಗೆ ದೇವರಯ್ಯ