ಮೋಡಗಳ ನಡುವೆ ಮುಗುಳುನಗೆ

ಹೊರಗೆ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಮಳೆ, ಧುಮ್ಮಿಕ್ಕುವ ಜಲಧಾರೆ, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ಹಸಿರು! ನಾವೆಲ್ಲ ತಲೆ ಎತ್ತಿ, ಬಾಯಿಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬೃಹತ್‌ ಕಂಬಗಳನ್ನೂ ಬುದ್ಧನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನೂ  ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಹೆಜ್ಜೆ ಮೇಲೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಡುತ್ತಾ ಗುಹೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದೆವು. ಗುಹೆಯೊಳಗೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿದ್ದ ಹಸಿರು ಪ್ರಪಂಚ ಮತ್ತೆ ಎದುರಾಯಿತು.

ದಾರಿ ಮರೆತ ಪೀಕಲಾಟ
ಗುಹೆಯ ಮಗ್ಗುಲಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಚಾರಣ ಮುಂದುವರೆಸಬೇಕಿತ್ತು. ಗುಹೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಲೇ ಎಲ್ಲರೂ ಪರ್ವತ ಏರುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಒಂದು ನೂರು ಮೀಟರ್‌ ಹೋಗುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕವಲುದಾರಿ ಎದುರಾಯಿತು. ಒಂದು ದಾರಿ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಇಳಿಜಾರಿನತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಾವು ಏರುದಾರಿಯನ್ನೇ ಹಿಡಿದೆವು. ಮುಂದೆ ಹೋದಂತೆಲ್ಲಾ ದಾರಿ ಕಡಿದಾಗುತ್ತಾ ಹೋಯಿತು. ಮಳೆ ನಿಂತಿತ್ತು, ನೆಲ ಜಾರುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನೂ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಇಡಬೇಕಿತ್ತು. ಎಷ್ಟೋ ಕಡೆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೈಊರಿ ಮುಂದುವರೆದೆವು.

ಕೊನೆಗೂ ಕಡಿದಾಗಿದ್ದ ಏರನ್ನು ಹತ್ತಿದೆವು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಕಡಿದಾಗಿದ್ದರೂ ಸುಲಭವಾಗಿತ್ತು ಹಾದಿ. ಆಳೆತ್ತರ ಬೆಳೆದಿದ್ದ ಹುಲ್ಲು, ಗಿಡಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಹಸಿರಿನ ಹೊರತಾಗಿ ಈಗ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದುದು ತಲೆಯ ಮೇಲಿನ ಆಕಾಶ ಮಾತ್ರ. ಮತ್ತೆಲ್ಲೋ ದೂರದಲ್ಲಿ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು, ಅದೂ ಹಸಿರು ಹೊದ್ದು. ಹೀಗೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ ಚೇತನ್‌ ನಿಂತರು. ರೈಲು ಬೋಗಿಗಳಂತೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡು ಹೆಜ್ಜೆಹಾಕುತ್ತಿದ್ದ ನಾವೆಲ್ಲಾ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದುಕೊಂಡು ನಿಂತೆವು. ನೋಡಿದರೆ ನಮ್ಮೆದುರಿನ ಹಾದಿ ಮುಗಿದಿದೆ. ಅದು ಡೆಡ್‌ಎಂಡ್‌!

ಕಾಲುಹಾದಿಯ ಮಧ್ಯೆ ನೆಲದಿಂದ ಲಂಬವಾಗಿ ಬಂಡೆ ಎದ್ದು ನಿಂತಿದೆ. ಅದರ ತುದಿ ಮಂಜಿನಲ್ಲಿ ಮಸುಕಾಗಿದೆ. ಹಸಿರು ಹೊದ್ದಿದ್ದರಿಂದಲೋ ಏನೋ ಅದು ದೂರದಿಂದಲೇ ನಮಗೆ ಗೋಚರಿಸಿಲ್ಲ. ಅಕ್ಕಪಕ್ಕ ಹುಡುಕಾಡಿದರೂ ಬೇರೆ ದಾರಿ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಹಾದಿ ತಪ್ಪಿದ್ದೇವೆಂದು ದೃಢವಾಯಿತು. ಇಡೀ ಚಾರಣದಲ್ಲಿ ಎದುರಾದದ್ದು ಒಂದೇ ಕಾಲುದಾರಿ, ಅದು ಇಳಿಜಾರಿನ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಿತ್ತು. ಬಹುಶಃ ಅದೇ ಸರಿಯಾದ ದಾರಿ ಇದ್ದಿರಬೇಕು. ಮತ್ತೆ ಅಲ್ಲಿಗೇ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಹೋಗೋಣ ಅಂದರು ಚೇತನ್‌. ನಮಗಂತೂ ಉತ್ಸಾಹವೆಲ್ಲಾ ಇಳಿದುಹೋಯಿತು.

ಒಂದೂವರೆ ತಾಸು ಹತ್ತಿಬಂದಿದ್ದ ದಾರಿಯನ್ನು ಇಳಿಯಬೇಕಿತ್ತು. ಅಷ್ಟಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿದವರು ಯಾರು ಎಂದು ಯೋಚಿಸತೊಡಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಬಂಡೆಯ ಮಗ್ಗುಲಲ್ಲೇ ದಾರಿ ಮುಂದುವರೆಯಬಹುದೇನೊ... ಆದರೆ ಹುಡುಕುವ ತಾಳ್ಮೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ಹತ್ತಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಇಳಿಯುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಕಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಅಂತೂ ಮುಂದಿನ ಒಂದು ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಕವಲುದಾರಿ ತಲುಪಿದ್ದೆವು. ಅಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ರೆಡಿಮೇಡ್‌ ಉಪಾಹಾರ ಹೊಟ್ಟೆಗಿಳಿಸಿದೆವು.

ಕವಲುದಾರಿಯಲ್ಲೇ ಒಂದು ಕೈಮರ ಇತ್ತು. ಅದೇನು ಸೂಚನಾಫಲಕ ಅಲ್ಲ – ಒಂದು ಷೂ ಅನ್ನು ಮರಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಕಟ್ಟಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನೀರಿನ ಬಾಟಲಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಗಿತ್ತು. ಬಾಟಲಿಯ ಮೂತಿ ದಾರಿಯ ಕಡೆಗಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಆಗಲೇ ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ ಗಮನಿಸಿದ್ದರೆ ಮೂರು ತಾಸು ಉಳಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ಉತ್ಸಾಹವೆಲ್ಲಾ ಬತ್ತಿಹೋಗಿತ್ತು. ಬೇಗ ತುದಿ ತಲುಪಿದರೆ ಸಾಕು ಎಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕತೊಡಗಿದೆವು. ಮುಂದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಳ್ಳಿ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಅದೇ ರಾಜಮಾಚಿ. ಅದನ್ನು ‘ಉಧೇವಾಡಿ’ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಒಂದು ಮುಗಿದರೆ ಮತ್ತೆರಡು
ರಾಜಮಾಚಿ ತಲುಪಿದೆವು ಎಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಖುಷಿಪಟ್ಟೆವು. ಆದರೆ ಒಂದೆರಡು ನಿಮಿಷದಲ್ಲೇ ನಮ್ಮ ಖುಷಿಯೆಲ್ಲಾ ಕರಗಿಹೋಯಿತು. ಹಸಿರಿನ ಚಪ್ಪರದ ಕೆಳಗಿಂದ ಬಯಲಿಗೆ ಬಂದ ನಮ್ಮ ಎದುರು ಎರಡು ಬೆಟ್ಟಗಳು ಎದ್ದುನಿಂತಿದ್ದವು. ‘ಅವೆರಡನ್ನೂ ಹತ್ತಿಳಿದರೆ ಮಾತ್ರ ರಾಜಮಾಚಿ ಚಾರಣ ಪೂರ್ತಿ ಆಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಊರಿನ ಹುಡುಗರು ನಮ್ಮ ಉತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ತಣ್ಣೀರು ಎರಚಿದರು.

ಮೊದಲು ಊಟಕ್ಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೋಣ ಎಂದು ಹೋಟೆಲ್ ವಿಚಾರಿಸಿದೆವು. ಅಲ್ಲಿದ್ದದ್ದು ಹೋಟೆಲ್‌ ಅಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಮನೆಯವರೇ ಚಾರಣಿಗರಿಗೆ ಅಡುಗೆ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಡುಗೆ ನಮ್ಮ ತಟ್ಟೆಗೆ ಬರಲು ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಗಂಟೆ ಬೇಕಿತ್ತು. ಹಳ್ಳಿಯ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಉದಯಸಾಗರ ಕೆರೆಯತ್ತ ಹೊರಟೆವು. ದಟ್ಟ ಕಾಡನ್ನು ಹಾದುಹೋದ ನಂತರವೇ ಈ ಕೆರೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು.

‘ರಾಜ್‌ಪುರಿ ಮಾಮಲೆದಾರನಾಗಿದ್ದ ರಾಮರಾವ್ ನಾರಾಯಣ್ ದೇಶ್‌ಮುಖ ಇದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದ’ ಎಂದು ಕೆರೆಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲಿರುವ ಶಾಸನದಲ್ಲಿದೆ. ಶಾಸನದ ಪ್ರಕಾರ ಕೆರೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು 18ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ. ಕೆರೆಯ ಒಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಶಿವನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಕೆರೆಯ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕೈಕಾಲು ತೊಳೆದುಕೊಂಡು ಊರಿಗೆ ವಾಪಸ್‌ ಆದೆವು. ಊಟ ತಯಾರಿತ್ತು. ಹಬೆಯಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅನ್ನ–ದಾಲ್‌ ಹೊಟ್ಟೆಗಿಳಿಸಿದೆವು. ತಂಡದ ಹತ್ತು ಮಂದಿ ಮಲಗಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಉಳಿದ ಐದು ಮಂದಿ ಎದುರಿಗಿದ್ದ ಎರಡು ಬೆಟ್ಟಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಳಿಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆವು.

ಇವೆರಡೂ ಅವಳಿ ಬೆಟ್ಟಗಳು. ಚತುರ್ಭುಜಾಕೃತಿಯ ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಉಡಗಳು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕ ಕುಳಿತಂತೆ ಇವೆರಡು ಇವೆ. ಎರಡರ ರಚನೆಯೂ ಒಂದೇ ರೀತಿ ಇದೆ. ಎತ್ತರವೂ ಸರಿಸುಮಾರು ಒಂದೇ. ಎರಡರ ಮೇಲೂ ಒಂದೊಂದು ಕೋಟೆ ಇದೆ.

ಊರಿನ ಎಡಮಗ್ಗುಲಿನಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ಮನರಂಜನ್ ಕೋಟೆ. ಮೊದಲು ಅದನ್ನು ಹತ್ತಿದೆವು. ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿದ್ದುದ್ದರಿಂದ ಹತ್ತುವುದೇನೂ ಕಷ್ಟವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕೋಟೆಯ ಸಾಕಷ್ಟು ಭಾಗ ಹಾಳಾಗಿತ್ತು. ಕಲ್ಲುಗಳು, ದ್ವಾರಗಳು ಬಿದ್ದುಹೋಗಿದ್ದವು. ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬುರುಜುಗಳನ್ನು ಏರಿ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಪರ್ವತ ಪಂಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಕೊಂಡೆವು. ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನ್ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಳಿದಾಗಿತ್ತು.

ಊರಿನ ಬಲಮಗ್ಗುಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಶ್ರೀವರ್ಧನ ಕೋಟೆ ಇರುವ ಬೆಟ್ಟದತ್ತ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿದೆವು. ದೂರದಿಂದ ಕಂಡಷ್ಟೇನೂ ಇದು ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮೆಟ್ಟಿಲು, ಹಾದಿ ಎಲ್ಲವೂ ಕಡಿದಾಗಿತ್ತು. ತುಸು ಪ್ರಯಾಸದಿಂದಲೇ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀವರ್ಧನ ಕೋಟೆ ಏರಿದ್ದೆವು. ಈ ಕೋಟೆಯಿಂದ ಕಾಣುವ ದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ಮನರಂಜನ ಕೋಟೆ ಮೇಲಿಂದ ನೋಡಿದ್ದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತಿಲ್ಲ.

ಕೋಟೆಯ ಪೂರ್ವದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತರೆ ಅಲ್ಲಿಂದ ‘ಹಾರ್ಸ್‌ ಷೂ ಫಾಲ್ಸ್‌’ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಬರಿ ಜಲಪಾತವಲ್ಲ, ನೀರು ನೆಲಕ್ಕೆ ಧುಮ್ಮಿಕ್ಕಿ ಎರಡು ಕವಲಾಗಿ ರಾಜಮಾಚಿ ಪರ್ವತವನ್ನು ಎರಡೂ ಬದಿಯಿಂದ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ನಮಗಂತೂ ಅದನ್ನು ನೋಡಿ ಹುಚ್ಚೇ ಹಿಡಿದಂತಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಒಂದೆರಡು ಫೋಟೊ ಕ್ಲಿಕ್ಕಿಸುವಷ್ಟರಲ್ಲೇ ಮಂಜು ಮುಸುಕಿ ಜಲಪಾತ, ಅದರ ಹಿಂದಿದ್ದ ಪರ್ವತಗಳ ಸಾಲು ಮರೆಯಾಯಿತು. ಖಾಲಿಯಾಗಿದ್ದ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಊರಿನತ್ತ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿದೆವು. ಅದಾಗಲೇ ಸಂಜೆಯಾಗಿತ್ತು.

ರಾತ್ರಿ ಬಿಡಾರ ಹೂಡಿದೆವು. ಆದರೆ, ಮಳೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದುದ್ದರಿಂದ ಊರವರ ಮನೆ–ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಕೋಟೆಗಳಾಚೆ ಕಂಡ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಾಣದವರಿಗೆ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾ, ಹೊಟ್ಟೆ ಉರಿಸುತ್ತಾ ನಿದ್ದೆಗೆ ಜಾರಿದೆವು. ಆಗ ನಮ್ಮ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿದ್ದು – ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಎದ್ದು ಲೋನಾವಾಲದತ್ತ ಹಾಕಬೇಕಿದ್ದ 12 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದ ಹಾದಿ.

ನಮ್ಮ ಸಕಲೇಶಪುರದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಮಂಜಿರಾಬಾದ್‌ ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಾಜಮಾಚಿ ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇದೂ ಸಹ ಹೆದ್ದಾರಿಯ ಮಗ್ಗುಲಲ್ಲೇ ಇದೆ. ಆದರೆ ಘಟ್ಟ ತೀರಾ ಕಡಿದಾಗಿದ್ದು, ಏರಲು ತುಸು ಕಷ್ಟಪಡಬೇಕು. ರಾಜಮಾಚಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮನರಂಜನ ಮತ್ತು ಶ್ರೀವರ್ಧನ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಮರಾಠರ ಕಾಲದ ಹೆದ್ದಾರಿ ಕಾವಲಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಲೋನಾವಾಲದಿಂದ ಬೈಕ್ ಮತ್ತು ಜೀಪ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಮಾಚಿಯನ್ನು ತಲುಪಬಹುದಾದರೂ, ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಬೈಕ್‌ಗಳೇ ಹುದುಗಿಹೋಗುವಷ್ಟು ಕೆಸರು ತುಂಬಿರುತ್ತದೆ.

ಚಾರಣಕ್ಕಿದು ಪ್ರಶಸ್ತ ಸಮಯ
ರಾಜಮಾಚಿ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿ ಹಸಿರು ಮುಕ್ಕಳಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಎಲೆಗಳು ಉದುರಿ, ಕಾಡು ಹೊಂಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿರುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಂತೂ ಬಿಸಿಲು ನೆತ್ತಿ ಸುಡುವಂತಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಮಳೆಗಾಲ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಚಾರಣ ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತ.

ಲೋನಾವಾಲ ಕಡೆಯಿಂದ ಚಾರಣ ಆರಂಭಿಸಿದರೆ, ರಾಜಮಾಚಿ ಮುಟ್ಟುವವರೆಗೂ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಟೆಂಟು ಹೊಡೆದು ರಾತ್ರಿ ಕಳೆಯಬಹುದು. ಕಾಂದಾಲ ಮೂಲಕವೂ ರಾಜಮಾಚಿ ತಲುಪಬಹುದು. ಆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂದಾಲ ಮತ್ತು ಕೋಂದಾಣೆ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಾರ ಹೂಡಬಹುದು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಟೆಂಟು ಹಾಕಿದರೆ ಜಿಗಣೆಗಳ ದಾಳಿ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೋಟೆಗಳ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಉಧೇವಾಡಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲೂ ತಂಗಬಹುದು. ಎಲ್ಲಿಯೂ ಊಟ–ತಿಂಡಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆ ಸ್ಥಳ ತಲುಪಿ, ತಿಳಿಸಿದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ಊಟ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹಸಿವು ತಡೆಯಲಾರದವರು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತಿಂಡಿ ತಿನಿಸನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವುದು ಅನುಕೂಲಕರ. ಕಾಡಿನ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ತಲೆಗೆ ₹ 200ರಂತೆ ಶುಲ್ಕ ವಿಧಿಸುತ್ತದೆ.

ನಿರೂಪಣೆ: ಜಯಸಿಂಹ ಆರ್.