ಚಳವಳಿಗಳ ನೆಲ

ಗಂಡು ಮೆಟ್ಟಿನ ನಾಡೆಂದೇ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿರುವ ಧಾರವಾಡ ನೆಲದಲ್ಲಿಯೇ ಸಮಗ್ರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಲ್ಪನೆ  ಚಿಗುರೊಡೆಯಿತು. ಮುಂಬೈ, ಮದ್ರಾಸು, ಮೈಸೂರು, ಹೈದರಾಬಾದ್ ಹಾಗೂ ಕೊಡಗು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಂಚಿ  ಹೋಗಿದ್ದ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಚಳವಳಿ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದು ಇದೇ ಧಾರವಾಡ.

 ಆಲೂರು ವೆಂಕಟರಾವ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಹತ್ತಾರು ಮಹನೀಯರು ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣ ಚಳವಳಿಗೆ ಒತ್ತಾಸೆಯಾಗಿ ನಿಂತರು. 1928ರಿಂದಲೇ ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣದ ಮಾತುಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಕೇಳಿ ಬಂದಿದ್ದವು. ಏಕೀಕರಣ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಾಹಿತಿ, ಕಲಾವಿದರು, ಸಮಾಜದ ಮುಖಂಡರು ಹಗಲಿರಳು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. 1953ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಅಖಂಡ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಪರಿಷತ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದು ಚಾಲನೆ ಒದಗಿಸಿತು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಹಾಗೂ ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆಗೆ ನಡೆದ ಉಪಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಸೋತರು, ಏಕೀಕರಣ ಪರ ಉಮೇದುವಾರರು ಗೆದ್ದರು.

1956ರ ನವೆಂಬರ್ 1ರಂದು ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣವಾಯಿತು. ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಎಂಬ ಹೆಸರಿಡಲು ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಉಗ್ರ ಚಳವಳಿ ನಡೆಯಿತು. ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಚಳವಳಿಗಳು ಆರಂಭವಾಗಿ ರಾಜ್ಯವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿವೆ.ಸುಮಾರು ನೂರು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ನಡೆದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಗೆ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಡುಗೆ ಅಪಾರ. 1819ರಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಲೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ಥ್ಯಾಕರೆ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. 1824ರಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮನ ಪತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ದತ್ತು ಪುತ್ರನಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದ ಚೆನ್ನಮ್ಮನ ಭಂಟರು ಥ್ಯಾಕರೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಳು ಜನರನ್ನು ಕೊಂದು ಹಾಕಿದರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆ.

ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಆರಂಭವಾದದ್ದು 1858ರಲ್ಲಿ. ಮುಂಡರಗಿ ಭೀಮರಾಯರು ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯ ಹೂಡಿದರು. 1857-58ರಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ 40 ಜನರನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದು 1895-96ರ ಸುಮಾರಿನಲ್ಲಿ.

1893ರಲ್ಲಿ ಎ.ಒ.ಹ್ಯೂಂ ಅವರು ಧಾರವಾಡ ಮತ್ತು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ಸಂದರ್ಶಿಸಿ ರಾಜಕೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹಾಗೂ ಏಕೀಕರಣ ಚಳವಳಿಗಳು ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದುಬಂದವು.1921ರ ಜುಲೈ 1 ರಂದು ಸಾರಾಯಿ ಪಿಕೆಟಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಹರತಾಳ ನಡೆಯಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗೋಲಿಬಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂವರು ಖಿಲಾಫತ್ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ 1930 ಏಪ್ರಿಲ್ 15ಕ್ಕೆ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಅಂಕೋಲಾದಿಂದ ತರಲಾದ ಕರಮುಕ್ತ ಉಪ್ಪನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹರಾಜು ಹಾಕುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಾನೂನು ಭಂಗ ಚಳವಳಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಹಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಾಣಿಕೆ ನೀಡಿತು.