ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ನವನೀತ ಹುಡುಕುತ್ತಾ...

ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ `ಜೈಪುರ ಸಾಹಿತ್ಯೋತ್ಸವ~ (ಜೈಪುರ ಲಿಟರೇಚರ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್- ಜೆಎಲ್‌ಎಫ್) ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದು, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೇಖಕ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಒಂದೆಡೆಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಸಂವಾದ ನಡೆಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಜಗತ್ತಿನ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದೆ.

ಕಳೆದ ವರ್ಷ 60 ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರೇಮಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದ್ದ ಈ ಉತ್ಸವ, ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದಲ್ಲೇ ಇಂಥ ಅಭೂತಪೂರ್ವ `ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೇಳ~ ಬೇರೆಲ್ಲಿಯೂ ಆಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತ್ತು.

ಈ `ಮೇಳ~ದ ರೂವಾರಿಗಳಾದ ನಮಿತಾ ಗೋಖಲೆ, ವಿಲಿಯಂ ಡಾರ್ಲಿಂಪಲ್ ಮತ್ತು ಸಂಜಯ ರಾಮ್ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿದಾಗ, ಈ ಮೇಳವನ್ನು ನೋಡಲು ಹೋಗುವ ನಮ್ಮ ತೀರ್ಮಾನ ಸರಿಯಾದದ್ದು ಎನಿಸಿತ್ತು. ಒಂದೂವರೆ ತಿಂಗಳು ಮೊದಲೇ, ಧಾರವಾಡದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರು ಈ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಣಯಿಸಿ, ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿ ನಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೆವು.
 
ಡಾ. ಗಿರಡ್ಡಿ ಗೋವಿಂದರಾಜ, ಡಾ. ಲೋಹಿತ ನಾಯ್ಕರ, ಡಾ. ಶಶಿಧರ ನರೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ನಾನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದೆವು. ಅದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಕಾರಣವೂ ಇತ್ತು. ಧಾರವಾಡದವರೇ ಆದ, ಗಿರೀಶ ಕಾರ್ನಾಡರು ಈ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದುದು ನಮಗೆ ಹೆಮ್ಮೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರೊಂದಿಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ, `ಜೈಪುರದಲ್ಲಿ ವಸತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಹಳ ದುಬಾರಿ~ ಎಂದು ಮುನ್ಸೂಚನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಲೋಹಿತ ನಾಯ್ಕರ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದಾಗಿ ನಮಗೆ ರಾಜಸ್ತಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಅತಿಥಿ ಗೃಹದಲ್ಲಿ ವಸತಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು.

2012ರ ಜನವರಿ 20ರಿಂದ 24ರವರೆಗೆ, ಐದು ದಿನಗಳ `ಈ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮೇಳ~ ವೀಕ್ಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 20ರ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಜೈಪುರ ತಲುಪಿದೆವು. ಪ್ರಯಾಣದುದ್ದಕ್ಕೂ ಕೊರೆಯುವ ಚಳಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ, ಅತೀವ ಮಂಜಿನಿಂದ ಗಾಡಿಯು ಮಂದಗತಿಯಿಂದ ಸಾಗುತ್ತಾ ಆಗ್ರಾ ತಲುಪುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ 21 ತಾಸು ತಡವಾಗಿತ್ತು. ನಾವು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿದ್ದ ಆಗ್ರಾ-ಅಜ್ಮೀರ್ ಇಂಟರ್‌ಸಿಟಿ

ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ತಪ್ಪಿಹೋಯಿತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ 5 ತಾಸು ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 11ಕ್ಕೆ ಜೈಪುರ ತಲುಪಿದೆವು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಎಲ್ಲವೂ ಸುಗಮವಾಗಿತ್ತು. ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಣಿ ಮಾಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ, ಭದ್ರತಾ ತಪಾಸಣೆ ಮುಗಿದ ಕೂಡಲೇ ನಮಗೆ `ಎಂಟ್ರಿ ಪಾಸ್~ ಕೊಟ್ಟರು. ಅದನ್ನು ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಅಡ್ಡಾಡತೊಡಗಿದೆವು.

`ಜೈಪುರ ಸಾಹಿತ್ಯೋತ್ಸವ~ ನಗರದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹವೇಲಿಯಾದ `ದಿಗ್ಗಿ ಪ್ಯಾಲೇಸ್~ ಎಂಬ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಏರ್ಪಾಡಾಗಿತ್ತು. ಈ ಬೃಹತ್ ಆವರಣದಲ್ಲಿ 5 ವೇದಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಐದೂ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 11ರಿಂದ ಸಂಜೆ 7.30ರವರೆಗೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಒಂದೊಂದು ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ದಿನ ಆರು ಗೋಷ್ಠಿಗಳು ಜರುಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಅಂದರೆ ದಿನಕ್ಕೆ 30 ಗೋಷ್ಠಿಗಳು. ಐದು ದಿನಗಳಿಗೆ ಒಟ್ಟು 136 ಗೋಷ್ಠಿಗಳು. ಈ ಗೋಷ್ಠಿಗಳಲ್ಲದೇ `ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆ~ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೂ ಇದ್ದವು.

ಪ್ರತಿದಿನ ಸಂಜೆ 7.30 ರಿಂದ ರಾತ್ರಿ 10ರವರೆಗೆ `ಸಂಗೀತ ವೇದಿಕೆ~ಯ ಮೇಲೆ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಟಿಕೇಟು ಮೂಲಕ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

`ಜೆಎಲ್‌ಎಫ್~ನ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲೇಖಕರ ಸಮಕ್ಷಮ ದರ್ಶನ ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಂವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಂದೇ ಕಡೆಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಕೇಳುವವರಿಗಿಂತ ಅಡ್ಡಾಡುವ ಜನರೇ ಜಾಸ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣವೂ ಇದೆ. ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಜಾಗವೇ ಸಿಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ! ಐದು ವೇದಿಕೆಯೂ ಸೇರಿದರೆ ಸುಮಾರು 1500-2000 ಜನರಿಗಷ್ಟೇ ಆಸನದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.

ಆದರೆ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಐದಾರು ಸಾವಿರ, ಪ್ರತಿದಿನಕ್ಕೆ. ಸಂಘಟಕರು ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ವಿಫಲರಾದರೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಅಥವಾ ಇಷ್ಟೊಂದು ಜನರನ್ನು ಅವರು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ! ವೀಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರ ಜೊತೆಗೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಯುವಕರೂ ಇದ್ದುದು ಆಶಾದಾಯಕ ಸಂಗತಿ. ಆದರೆ ಇಡೀ ಜಾತ್ರೆ ಕೇವಲ ಮೇಲ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲಾದಂತೆ ತೋರಿತು.

ಜಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸಂಘಟಕರು `ಕುಂಭ ಮೇಳ~ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿದೆ. `ಕುಂಭ ಮೇಳ~ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಬಂದ ಸಮಾಧಾನ ದೊರೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ ತೃಪ್ತಿ ದೊರಕುವುದಿಲ್ಲ. ಅಮೆರಿಕ, ಯುರೋಪ್, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮುಂತಾದ ದೇಶಗಳಿಂದ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭೆಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಸಂವಾದ ನಡೆಸಿದ್ದು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟರೆ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಮೂಲೆಗಳಿಂದಲೂ ಈ ಜಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸವಿಯಲೆಂದು ಬಂದ ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರು ಕೇವಲ ಬಾಯಿ ಚಪ್ಪರಿಸಿ ಹೋಗುವಂತಾಯಿತು.

`ಜೆಎಲ್‌ಎಫ್~ನಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಯಾದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಪುರಾಣ, ಧರ್ಮ, ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಪುರಾತತ್ವ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಸಂಗೀತ, ರಾಜಕಾರಣ, ಸಂಪರ್ಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಜನರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು, ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಲೇಖಕ ಸಲ್ಮಾನ್ ರಶ್ದಿ ಅವರನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಂಘಟಕರು ಇಡೀ `ಸಾಹಿತ್ಯ ಜಾತ್ರೆ~ಯ ದಿಕ್ಕನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿದರು. ಈ ವಿವಾದ ಗಂಭೀರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ನುಂಗಿ ಹಾಕಿತು.