ನಿಗೂಢದ ನಡುವೆ ಕೋಟೆ, ಕೊತ್ತಲ...

ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕೋಟೆ ಕೊತ್ತಲಗಳು, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಎಷ್ಟೋ ನಿಗೂಢಗಳನ್ನು ತನ್ನ ತೆಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಾಗಿದಂತೆ ಅನೇಕ ವಿಸ್ಮಯಗಳು, ಅಚ್ಚರಿ ಎನಿಸುವ ಕಥಾನಕಗಳು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಸಾಗುತ್ತವೆ.

ಅಂಥ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳ ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರೋಣ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಗಜೇಂದ್ರಗಡ. ಮರಾಠ ಅರಸರ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಾರುವ ಅನೇಕ ಊರುಗಳು ‘ಘಡ’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿವೆ. ಅಂಥವುಗಳಲ್ಲಿ ಗಜೇಂದ್ರಗಡವೂ ಒಂದು.

ಇಲ್ಲಿರುವ ಸುಂದರ ಕೋಟೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಲ್ಲೂ ಮರಾಠಾ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ. ಗುಡ್ದದ ಮೇಲೆ ದುರ್ಗಮ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಕೋಟೆಯ ಕೆಳಗಿರುವ ಮೂರು ಹುಡೇವು (ಕೊತ್ತಲ) ಇತಿಹಾಸವೂ ಅಷ್ಟೇ ಕುತೂಹಲವಾದದ್ದು. ಈ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿದೆ ಗುಡ್ಡದ ಮೇಲಿರುವ ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇಗುಲ.

ಸುಮಾರು 110 ವರ್ಷ ಬದುಕಿದ್ದ ಸಮೀಪದ ಉಣಚಗೇರಿ ಗ್ರಾಮದ ಬಸಮ್ಮ ಮಠಪತಿ ಎಂಬುವವರು ಈ ಕಥಾನಕವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ: ಇಲ್ಲಿರುವ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಊರನ್ನು ಕಾಪಾಡಿದಾತ. ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಉಣಚಗೇರಿಯ ಗೌಡರಾಗಿದ್ದ ಸೋಮನಗೌಡ ಪಾಟೀಲ ಎಂಬುವರು (ಇವನ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಈ ಊರಿಗೆ ಗೌಡಗೇರಿ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರು ಬಂದಿರಬೇಕು) ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲ. ಅವರು ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಮಾಡು ತಮ್ಮ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ವಿಷಯ ಸೋಮನಗೌಡನಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು.

ಇದರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆತನಿಗೆ ಬೇರೆ ದಾರಿಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಆತ ಸೋಮೇಶ್ವರನ ಮೊರೆ ಹೋದ. ಈ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ  ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸೋತರೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೊಂದು ಹುಡೇವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತ. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಇಟ್ಟಾಗ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ಸೋಮನಗೌಡ, ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಕಿಂಡಿಯಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದ. ಅದು ಸುಮಾರು 10–15 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಮುಧೋಳ ಸೀಮೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಿಲ್ಲಿದಿಬ್ಬದ ಅಡವಿಯಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತು. ಗಾಬರಿಗೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ಗುಂಡು ಬೀಳಬೇಕಾದರೆ ಇದು ದೈವಿ ಪ್ರಭಾವವೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ಹೆದರಿ ಓಡಿಹೋದರು.

ಸೋಮನಗೌಡ ಹರಕೆಯಂತೆ ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿರುವ ಕೋಟೆಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದು ತನ್ನ ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿ ಅದನ್ನು ಜಿಗಿಸುತ್ತಾ, ಅದು ಜಿಗಿದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದರಂತೆ ಮೂರು ಹುಡೇವುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ.

ಇದರಿಂದ ಇವುಗಳಿಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಹರಕೆಯ ಹುಡೇವು, ಹೆಜ್ಜಿ ಹುಡೇವುಗಳೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗ ಕಟ್ಟಿದರೆಂದು ಮಾತ್ರ ತಿಳಿಯುತ್ತಿಲ್ಲ. ಅವು ಬಹುಶಃ 16 ಅಥವಾ 17 ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ವಾಗಿರಬೇಕು. ಈ ಮೂರು ಹುಡೇವುಗಳು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ತಮ್ಮ ಒಡಲಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಆದರೆ ಇಂದು ಸರಿಯಾದ ಕಾಳಜಿ ಇಲ್ಲದೇ ಅವೂ ಅವಸಾನದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿವೆ. ಈ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಹೋಗುವವರ ಗಮನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯುವಷ್ಟು ಚುಂಬಕತ್ವವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಇವು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ಕೋಟೆಯ ರಕ್ಷಣೆ ಆಗಬೇಕಿದೆ.