ಡಿವಿಜಿ: ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಬೆಳಕು

ಪಕ್ಷಗಳಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಾಧ್ಯವಾಗದು; ಆದರೆ ಪಕ್ಷವೇ ಅಂತಿಮ ಉದ್ದೇಶವೂ ಆಗಬಾರದು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಪಕ್ಷರಾಜಕೀಯದ ಸಣ್ಣತನಗಳನ್ನೂ ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಿದರು.

‘ಪಕ್ಷವಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಕುಂಟನಂತಾದೀತು; ಪಕ್ಷದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅದು ಅಡ್ಡದಾರಿಯನ್ನೂ ಹಿಡಿದೀತು’ (Without party, democracy stands crippled; with party it walks awry) – ಎಂದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಆಶಯಗಳು ಉಳಿಯಬೇಕಾದರೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಚಿಂತಕರ ಆವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ; ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷ, ಪದವಿ, ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಗಳಿಗೆ ಮಾರಿಕೊಳ್ಳದ ‘ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ’ಗಳು ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಬೇಕಿದೆ ಎಂದೂ ಒತ್ತಿಹೇಳಿದರು: ‘ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಪದ್ಧತಿಯ ಕೇಡುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದರೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಚಿಂತಕರೂ, ಪಕ್ಷಾತೀತರೂ ಆದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆ.

ಯಾವುದೇ ಪದವಿ, ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡದ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸ್ವಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಪಕ್ಕಾಗದ ಸ್ವಾರ್ಥಪರರಲ್ಲದವರನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿಚಾರಸಂಸ್ಥೆಗಳು ರೂಪುಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದವರು ದೇಶದ ಎಲ್ಲ ಪಕ್ಷಗಳ ಉದ್ದೇಶ–ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿ ಜನರಿಗೆ ಅವುಗಳ ಸರಿ–ತಪ್ಪುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.’ ಇದನ್ನು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದು 1942ರಲ್ಲಿ.

ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿಯೇ ‘ಗೋಖಲೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿಚಾರಸಂಸ್ಥೆ’ (Gokhale Institute of Public Affairs) ಎನ್ನುವ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಕೇವಲ ಆದರ್ಶಗಳ ಕನಸಿನ ಗಾಳಿಗೋಪುರದಲ್ಲೇ ವಿಹರಿಸಿದವರಲ್ಲ; ಮನುಷ್ಯಸ್ವಭಾವದ ಪರಿಚಯ ಅವರಿಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದಿತು; ಅವರು ಎಳವೆಯಿಂದಲೇ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಂತೆ ಬದುಕನ್ನು ಕಂಡವರು; ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವರು.

ಅವರ ಈ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನೋಡಿ: ‘ರಾಜದಂಡ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿರುವ ಹೆದರಿಕೆಯಿಂದ. ರಾಜ್ಯನಿಬಂಧನೆಯಾದದ್ದೂ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿರುವ ಅಪನಂಬಿಕೆಯಿಂದ. ಮನುಷ್ಯರು ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿರಬೇಕಾಗಿಬಂದ ಮೇಲೆ, ಒಬ್ಬನನ್ನೊಬ್ಬನು ನಂಬದಿದ್ದರೆ ಬದುಕು ಸಾಗದು; ಪೂರ್ತಿ ನಂಬುವುದೆಂದರೆ ವಂಚನೆಯ ಶಂಕೆ.

ಹೀಗೆ ನಂಬಿಕೆ–ಅಪನಂಬಿಕೆಗಳ ಬೆರಕೆಯೇ ರಾಜ್ಯಸಂಬಂಧಗಳ ಒಳತಿರುಳು... ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆಂದು ಮುಂದೆ ಬರುವವರ ಮನಸ್ಸುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿಯಾದರೂ, ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ದೂರವಾಗಿಯಾದರೂ, ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನದ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಅಷ್ಟೋ ಇಷ್ಟೋ ಇರುವುದು ಅಸ್ವಾಭಾವಿಕವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲಿ ಅವರು ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರು ಮಂದಿಯೂ ಅಂಥವರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆಯೋ ಆ ದೇಶ ತೀರ ಬಡದೇಶವೆನ್ನಬೇಕು.

ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾದ ಆಶಾಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಮೇಲೇರಿ ನಡೆಯಬಲ್ಲವನು ದೇಶದ ನೂರರಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಮಂದಿಯಾದರೂ ಎಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತಾರೆಯೋ ಅದೇ ಪ್ರಜಾರಾಜ್ಯವನ್ನು ಅನರ್ಥದಿಂದ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ದೇಶ’.

ರಾಜಕೀಯ ಒಂದು ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗುವುದರ ಅಪಾಯದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಡಿವಿಜಿ ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದರು. ‘ಅನ್ನ ವಸ್ತು ಸಂಪಾದನೆಗಾಗಿ ಬೇರೆ ವೃತ್ತಿಯನ್ನಿರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕೇವಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಚ್ಚುವವರೆಲ್ಲ ನಿಷ್ಪಾಕ್ಷಿತ ರಾಜ್ಯಸ್ಥರೇ. ಅಂಥವರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೋಷಣೆಯಿಂದ ಬೆಳೆಯಬೇಕಾದದ್ದು ನಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ’ ಎಂದು ಆಶಿಸಿದರು.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನವು ಧರ್ಮಮಯವಾಗಿರಬೇಕು (Public life must be spiritualised)– ಎಂಬ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ಆದರ್ಶವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದವರು ಅವರು. ಡಿವಿಜಿಯವರ ರಾಮರಾಜ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಯೂ ಮನನೀಯವಾಗಿದೆ: ‘ರಾಮರಾಜ್ಯವು ಸಿದ್ಧವಸ್ತುವಾಗದೆ ಸಾಧ್ಯಧ್ಯೇಯವಾಗಿಯೇ ಇರುವ ಒಂದು ಜೀವಿತ ಸೌಂದರ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆ.

ಅದನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿರುವುದೇ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಪಡುವ ಶ್ರಮವೇ, ಅದನ್ನು ಕುರಿತ ತಪಸ್ಸೇ ನಮ್ಮ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಲಾಭ. ಅದರಿಂದಲೇ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿಪೂರ್ಣತಾ ಪಾತ್ರತೆ. ರಾಮರಾಜ್ಯ ಹಿಂದೆ ಎಲ್ಲೋ ಇದ್ದಂತೆ ಮುಂದೆ ಎಲ್ಲೋ ಇರುತ್ತದೆ. ಆ ನಂಬಿಕೆಯೇ ನಮಗೆ ಪ್ರಗತಿ ಪ್ರೇರಕ’.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ನೆಲೆಗಳು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಲೂ ರಾಷ್ಟ್ರಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಲೂ ಡಿವಿಜಿಯವರ ‘ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ’, ‘ರಾಜ್ಯಾಂಗ’ ಮತ್ತು ಅವರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಬರಹಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಯಬೇಕಿದೆ.