ಇಲ್ಲಿಂದ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ 10 ಕಿಮೀ ದೂರ. ಮಂಡ್ಯ 15 ಕಿಮೀ ದೂರವಷ್ಟೇ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ತುರ್ತು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಬುಲೆನ್ಸ್‌ ಬರಲು ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಗಂಟೆ ಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಅಲ್ಲಿ ರಸ್ತೆಗಳಿರುವುದು ಕಲ್ಲು, ಜಲ್ಲಿ, ಜಲ್ಲಿಪುಡಿ ಸಾಗಿಸುವ ಲಾರಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾತ್ರ. ಬೈಕ್‌, ಆಟೋ ಸಂಚಾರ ಕಡುಕಷ್ಟ. ಈ ಊರಿನ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಸುಮಾರು ನೂರು ಕ್ರಶರ್‌ಗಳಾದರೂ ಇರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಯೂ ನಿಯಮಿತ ಕೆಲಸವಿಲ್ಲ. ಸ್ವಂತ ಜಮೀನೂ ಇಲ್ಲ. ಇವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವೃತ್ತಿಯೇ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ, ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಆದಾಯದ ಮೂಲ. ಆದರೆ, ಇವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಉದ್ಯೋಗದ ಅಭದ್ರತೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಜೀವನವೂ ನಿರಂತರ ಅಭದ್ರ.

ವಿಜಯಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮುದ್ದೇಬಿಹಾಳ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಸುಮಾರು 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ 10ರಿಂದ 12 ಸಾವಿರ ಬೋವಿಗಳಿದ್ದು, ಕೆಲವರಷ್ಟೇ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಶೇ 60ರಷ್ಟು ಮಂದಿ ಕಲ್ಲು ಒಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವರು ಶಿಲ್ಪಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಶೇ 25ರಷ್ಟು ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರೂ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇಂದಿಗೂ ಹರಿದ ಜೋಪಡಿಯ ಕೆಳಗೆ, ಗಿಡಗಳ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಬದುಕನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲು ಶಾಶ್ವತ ಜಾಗವೇ ಇಲ್ಲ. ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಒಡೆದು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಾಲಗಂಬ, ದ್ವಾರಬಾಗಿಲು, ಶಿಖರ ಕಲ್ಲು, ಮೂರ್ತಿ, ದೇವರ ಪಾದ, ಮನೆಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಮಾರಿಗಲ್ಲು, ಸೈಜುಗಲ್ಲು, ಕುದುರೆಕಲ್ಲು, ಚಾವಣಿಕಲ್ಲು, ಬೀಸುವ ಕಲ್ಲು, ಹಿಂಡಿಕಲ್ಲು, ಒರಳು ಕಲ್ಲು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಮುದ್ದೇಬಿಹಾಳ ಹಾಗೂ ಮಿಣಜಗಿ ಫರಸಿ, ಬೀಸುವ ಕಲ್ಲಿಗೆ ಹೊರ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದಲೂ ಬೇಡಿಕೆ ಇತ್ತು. ಈಗ ಇದರ ಬಳಕೆಯೇ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.

ದಶಕದಿಂದೀಚೆಗೆ ಸೈಜು ಕಲ್ಲು ಬಳಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಗಲಕೋಟೆಯ ಬೋವಿಗಳು ಬೇರೆ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇಳಕಲ್‌ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಬಲಕುಂದಿ, ಬಲಕುಂದಿ ತಾಂಡಾ, ಗುಡೂರ ಎಸ್.ಬಿ, ಹನಮನಾಳ, ಹಿರೇಕೊಡಗಲಿ, ಚಿಕ್ಕಕೊಡಗಲಿ, ಗುಳೇದಗುಡ್ಡ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವೆಡೆ ಈ ಕೆಲಸ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಂತಿದೆ.

ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕಲ್ಲು ಬಳಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವುದು ಹಾಗೂ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಬೋವಿಗಳಿಗೆ ಗುತ್ತಿಗೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಯಂತ್ರಗಳೂ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ಉದ್ಯೋಗ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಕಟ್ಟಡದ ಅಡಿಪಾಯಕ್ಕೆ ಕಚ್ಚಾ ಕಲ್ಲು (ರಬ್ಲಿ ಕಲ್ಲು) ಹಾಗೂ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಗದಗ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಚಿಂಚಲಿ ಹಾಗೂ ಬಸಾಪೂರ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯದವರಿದ್ದು, ಅನಾದಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸ್ಫೋಟಕ ರಹಿತ ಕಲ್ಲು ಒಡೆಯುವುದು, ಮನೆ ಹಾಗೂ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಂತಹ ಕುಲಕಸುಬಿನಲ್ಲೇ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಚಿಂಚಲಿಯ 200ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕುಟುಂಬಗಳು ಅದನ್ನೇ ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಜೀವನಮಟ್ಟ ಮಾತ್ರ ಸುಧಾರಿಸಿಲ್ಲ. ಇವರ ಹಣಕಾಸಿನ ಸ್ಥಿತಿ ಅಷ್ಟಕಷ್ಟೆ. ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ್ಯ ಇದೇ ಕಥೆ. ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳದ ಹೆಸರು ಮಾತ್ರ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.

‘ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕಲ್ಲುಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಫೋಟಕ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಬಂದಾಗಿನಿಂದ ಬದುಕು ಕಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಆದರೂ ಕೆಲವರು ಸ್ಫೋಟಕ ರಹಿತ ಕಲ್ಲುಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮಾಡಿಯೇ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಅದಕ್ಕೂ ಗಣಿ ಮತ್ತು ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ’ ಎಂದು ಹಲವು ಬಾರಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳೂ ನಡೆದಿವೆ.

ಇದು ಬರಿ ಮೂರ್ನಾಲ್ಕು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಕತೆ ಅಲ್ಲ. ಮೈಸೂರು, ಚಾಮರಾಜನಗರ, ಕೋಲಾರ, ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರ, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಕೊಪ್ಪಳ, ರಾಯಚೂರು, ಕಲಬುರಗಿ, ಬೆಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಈ ಸಮುದಾಯದವರೆಲ್ಲರ ಕತೆ. ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು ಭಿನ್ನವಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಕಷ್ಟದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಅತಂತ್ರ, ಅಭದ್ರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ.

ಶಿಕ್ಷಣದ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಉದ್ಯೋಗದ ಅವಕಾಶವೂ ಇಲ್ಲ. ರಾಜಕೀಯ ಅವಕಾಶಗಳೆನ್ನುವುದು ಸಹ ಅವರಿಗೆ ನಕ್ಷತ್ರದ ರೀತಿ. ನೋಡಿ ನಲಿಯಬೇಕಷ್ಟೇ. ಬೀಸುವ, ರುಬ್ಬುವ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಬೃಹತ್‌ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಾಣದವರೆಗೆ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿರುವ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಆಧುನಿಕತೆ, ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯ ಹೊಸ ನಿಯಮಗಳೇ ಉಳಿಪೆಟ್ಟು ನೀಡುತ್ತಿವೆ.

ನಮ್ಮ ಕೆಲಸ ನಮಗೆ ಕೊಡಿ...:

ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಬೋವಿ (ವಡ್ಡರ) ಸಮುದಾಯವು, ‘ನಮ್ಮ ಕೆಲಸ ನಮಗೆ ಕೊಡಿ. ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿ’ ಎಂದು ಹಲವು ದಶಕಗಳಿಂದ ಆಗ್ರಹಿಸುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ‘ಕುಲಕಸುಬಾದ ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶಗಳಿಲ್ಲದೆ, ಗಣಿ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರ ಬಳಿ ಕೂಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಕೊಂಡೇ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸಬೇಕೇ’ ಎಂಬುದು ಅವರ ಪ್ರಶ್ನೆ. ‘ಆರ್ಥಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಭದ್ರತೆಯೂ ಇಲ್ಲ’ ಎಂಬುದು ಅಸಹಾಯಕತೆ.

‘ವಿವಿಧ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇತರೆ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಗಳಿರುವಂತೆ ಭೋವಿಗಳಿಗೂ, ಅವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಯೋಜನೆ ಇಲ್ಲ’ ಎಂಬ ಕೊರಗು ದಶಕಗಳಿಂದ ಅವರನ್ನು ಬಾಧಿಸುತ್ತಿದೆ. ಕಲ್ಲುಗಣಿಗಾರಿಕೆ ನಡೆಯುವ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ ಜೀವಿಸುವ ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳಿಲ್ಲದೆ ನಲುಗುತ್ತಿವೆ. ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಿಸಲೂ ಆಗದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಿಲ್ಲ.

‘ಸರ್ಕಾರಿ ಜಮೀನುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಾಜು ರಹಿತವಾಗಿ ಕಟ್ಟಡ ಕಲ್ಲು ಗಣಿ ಗುತ್ತಿಗೆ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲು, ಈಗ ಇರುವ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಕಾನೂನು ಸಡಿಲಗೊಳಿಸಿ, 31 ಜಡ್‌ಸಿ ನಿಯಮವನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಬೇಕು. ಅವಕಾಶವಿರುವೆಡೆ ಎಲ್ಲ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲೂ ಸ್ಫೋಟಕ ರಹಿತ ಗಣಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಬೇಕು. ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ಕೊಡಬೇಕು’ ಎಂಬ ಬೇಡಿಕೆಯೂ ಅರಣ್ಯರೋದನವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಕಾಯುವುದೇ ಕಾಯಕ!:

ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯದವರು ಸೇರಿದಂತೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಅನುಮತಿ ಕೋರಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಕಾಯುತ್ತಲೇ ಇದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಮನವಿ ಇಷ್ಟೇ: ಸ್ಫೋಟಕ ರಹಿತವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ನಡೆಸಲು ಹರಾಜು ರಹಿತವಾಗಿ ಕನಿಷ್ಠ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರಿಗೆ ಅರ್ಧ ಎಕರೆಯನ್ನಾದರೂ ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಿ’. ಆದರೆ, ಬದಲಾದ ನಿಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ.

ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 700 ಮಂದಿ ₹2 ಸಾವಿರ ಮೊತ್ತದ ಡಿ.ಡಿ ಜೊತೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಾಗಿವೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ಟೇಕಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲು ಒಡೆಯುವವರಿಗೆಂದು 113 ಬ್ಲಾಕ್‌ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಟೇಕಲ್‌, ಹುಣಸೀಕೋಟೆ, ಜಂಗಾನಹಳ್ಳಿ, ಉಳ್ಳೇರಹಳ್ಳಿ, ವೀರಕಪುತ್ರ, ಕದಿರೇನಹಳ್ಳಿ, ಅನಿಗಾನಹಳ್ಳಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಸುತ್ತಲಿನ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲು ಸೀಳುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಹಲವರು ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹೆಚ್ಚಿನವರಿಗೆ ಪರವಾನಗಿ ಇಲ್ಲ. ‘ನಾವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಪರವಾನಗಿ ಕೊಟ್ಟು, ರಾಜಧನ ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ‘ ಎಂಬ ಮನವಿಗೆ ಸರ್ಕಾರ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಬೇಸರ ಇವರಲ್ಲಿದೆ.

ಸ್ಥಳೀಯ ಕುಲಕಸುಬಿನವರ ಜತೆ ಬೇರೆ ಕಡೆಯವರು, ಉದ್ಯಮಿಗಳೂ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವುದು ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದೆ. ನೈಜ ಕಲ್ಲುಕುಟುಕರನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ ಅವರ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಸಕ್ರಮಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ, ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಕಾರ ಹಲವರು ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ, ಅವರ ಕಸುಬಿನ ಸಲಕರಣೆಗಳನ್ನು ಗಣಿ ಮತ್ತು ಭೂ ವಿಜ್ಞಾ ಇಲಾಖೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಪೊಲೀಸರು ವಶಕ್ಕೆ ಪಡೆಯುವ ಘಟನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇವೆ. ಮತ್ತೆ ಅವುಗಳನ್ನು ವಾಪಸು ಪಡೆಯುವುದು ಕೂಡ ದೊಡ್ಡ ಸಾಹಸವೇ.

ಇಂಥ ಸಂಘರ್ಷಮಯ ವೃತ್ತಿ–ಬದುಕು ಹಸನಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಆಗ್ರಹ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕೇಳಿಬಂದರೂ ಗಟ್ಟಿ ಹೋರಾಟದ ಕೊರತೆಯೂ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಈ ಸಮುದಾಯಗಳ ಮುಖಂಡರು ಮೊದಲು ಒಟ್ಟಾಗಬೇಕು. ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಬಲಾಡ್ಯರಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯದ ಮನವಿಗಳಿಗೆ ಸರ್ಕಾರವೂ ಸ್ಪಂದಿಸಬೇಕು. ಕಲ್ಲು ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡ ಬದುಕನ್ನು ಹಸನುಗೊಳಿಸಲು, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಬಲ ತುಂಬುವ ಕೆಲಸವೂ ಆಗಬೇಕು.

ನಿಗಮದಿಂದ ಸಾಲ ಸೌಲಭ್ಯವಷ್ಟೇ ಸಾಕೆ?

‘2016ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸರ್ಕಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಕರ್ನಾಟಕ ಬೋವಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮವು ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸಾಲ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನೀಡುವಷ್ಟಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವಯಂ ಉದ್ಯೋಗ ಯೋಜನೆ, ಮೈಕ್ರೋ ಕ್ರೆಡಿಟ್‌ ಯೋಜನೆ, ಉದ್ಯಮಶೀಲತಾ ಯೋಜನೆ, ಭೂ ಒಡೆತನ ಯೋಜನೆ, ಗಂಗಾ ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆ ಅಡಿ ನೆರವು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಕುಲಕಸುಬನ್ನು ಮಾಡಲು ಇರುವ ಕಾನೂನು ತೊಡಕುಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿಲ್ಲ’ ಎಂಬ ಅಸಮಾಧಾನವೂ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿದೆ.

‘ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ, ನಿಗಮದ ಯೋಜನೆಗಳ ಲಾಭ ಕುಲವೃತ್ತಿ ಮಾಡುವವರಿಗೆ ದೊರಕುತ್ತಿಲ್ಲ. ಕೂಲಿಕಾರರು ಕೂಲಿಕಾರರಾಗಿಯೇ ಇದ್ದು, ಸರ್ಕಾರದ ವಿವಿಧ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಮಂದಿಗೂ ಸಮುದಾಯದ ಬಡವರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಾಳಜಿ ಅತಿಕಡಿಮೆ’ ಎಂದು ಮುದ್ದೇಬಿಹಾಳದ ಬೋವಿ ಸಮಾಜದ ಮುಖಂಡ ಪರಶುರಾಮ ನಾಲತವಾಡ ವಿಷಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.

‘ಬೋವಿ ಜನಾಂಗದವರು ಕಲ್ಲು ಒಡೆಯುವುದು, ಕೆರೆ ತೊಡುವುದು, ಕಟ್ಟಡ ಕಟ್ಟುವುದು, ಮಣ್ಣು ಕೆಲಸ, ಗಾರೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೂಲಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು, ಸದರಿ ಜನಾಂಗದವರನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ತರುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ನಿಗಮದ ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಆರ್ಥಿಕ ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ’ ಎಂಬ ಟಿಪ್ಪಣಿಯು ನಿಗಮದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿದೆ. ಕುಲಕಸುಬಿನಲ್ಲೇ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಗಳಾಗಿಸುವ ಆಶಯ ಅಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.

‘31 ಜಡ್‌ಸಿ ರದ್ದುಪಡಿಸಿ’

‘ಕರ್ನಾಟಕ ಉಪಖನಿಜ ರಿಯಾಯಿತಿ (ತಿದ್ದುಪಡಿ) ನಿಯಮಗಳು 1994ರ ನಿಯಮ 3ಎಫ್ ಅಡಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಜಮೀನುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಾಜು ರಹಿತವಾಗಿ ಕಟ್ಟಡ ಕಲ್ಲು ಗಣಿ ಗುತ್ತಿಗೆ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲು 31 ಜಡ್‌ಸಿ ನಿಯಮವನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಬೋವಿಗಳ ಕುಲಕಸುಬು ಉಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯ’ ಎಂಬುದು ಬೋವಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮದ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ, ಮೈಸೂರಿನ
ಜಿ.ವಿ.ಸೀತಾರಾಮು ಅವರ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ.

‘ಎಂ ಸ್ಯಾಂಡ್‌ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲೆಂದೇ ರೂಪಿಸಿದ ಈ ನಿಯಮದಿಂದ, ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯ ದವರಿಗೆ ಸ್ವಂತ ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶವೇ ಇಲ್ಲ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಅಕ್ರಮವಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವೃತ್ತಿಪರರನ್ನು ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ದೂಡಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅಂಥವರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಅಥವಾ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಮೂಲಕ ಸ್ಫೋಟಕ ರಹಿತ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮಾಡಲು ಆಯಾ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯದವರಿಗೆ ಗುರುತಿನ ಚೀಟಿ ನೀಡಲು ಅನುಕೂಲ ವಾಗುವಂತೆ ಕಾನೂನು ರೂಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಕೋರಿ ಗಣಿ ಮತ್ತು ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಅವರು ‘ಪ್ರಜಾವಾಣಿ’ಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು.

’ 31 ಜಡ್‌ಸಿ ಪ್ರಕಾರ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ 1,500 ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಕಲ್ಲು ಗಣಿಗಾರಿಕೆಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದರೆ, ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯದವರಿಗೆ 1 ಗುಂಟೆಯೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಈ ಕುರಿತು, ಬೋವಿ ಗುರುಪೀಠದ ಇಮ್ಮಡಿ ಸಿದ್ದರಾಮೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಕೂಡ ಇದೇ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸಿದ್ಧರಾಮಯ್ಯನವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವೂ ದೂರ

ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ 101 ಜಾತಿಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಭೋವಿ ಸಮುದಾಯ ಮೂರನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ, ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಮಾತ್ರ ನಿಶಾದಾಯಕವಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭೆ, ವಿಧಾನಪರಿಷತ್‌, ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ ನೇಮಕವಾದವರು, ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟಿದೆ. ಈಗಿನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸರ್ಕಾರ ಬೋವಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನೂ ನೇಮಿಸಿಲ್ಲ.

‘ಬೋವಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ದಶಕಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಸಮಾಧಾನವೂ ಅರಣ್ಯರೋದನವಾಗಿದೆ.  80ರ ದಶಕದವರೆಗೂ ಸಮುದಾಯದ ಕೆಲವರು ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ನಂತರ ಆ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿ ಬಂದಿಲ್ಲ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಮುಖಂಡ ಜಿ.ವಿ.ಸೀತಾರಾಂ

ಪೂರಕ ಮಾಹಿತಿ: ಕೆ.ಓಂಕಾರಮೂರ್ತಿ, ಬಸವರಾಜ ಹವಾಲ್ದಾರ, ಸತೀಶ ಬೆಳ್ಳಕ್ಕಿ, ಹರಿಶಂಕರ್ ಆರ್, ಶಂಕರ ಈ.ಹೆಬ್ಬಾಳ