ಸ್ಮಶಾನದೊಳಗೆ ಉದ್ಯಾನವೋ..!

ಗದಗ ಸಮೀಪವಿರುವ ಹುಲಕೋಟಿಯ ‘ಮುಕ್ತಿವನ’ದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುವಾಗ ಸುಂದರ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿದ್ದೇವೆಯೇ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಮನಸ್ಸು ಉಲ್ಲಾಸಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಒಂದಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ಅಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ವಿಶ್ರಮಿಸಬೇಕು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮುಕ್ತಿವನ ನಿಜಕ್ಕೂ ಉದ್ಯಾನವನವಲ್ಲ, ಅದು ಸ್ಮಶಾನ!

. ಇಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಬೈಕು, ಕಾರುಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದಾದಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪಾರ್ಕಿಂಗ್ ಜಾಗವಿದೆ. ಬಲಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದರೆ ಮಸೀದಿ ಮಾದರಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಕೃತಿ ಮತ್ತು ನಮಾಜ್ ಮಾಡಲು ದೊಡ್ಡದಾದ ಜಾಗವಿದೆ. ಅದರ ಎದುರಿಗೆ ಒಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಜಾಗ. ಮತ್ತೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬೆಂಚುಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹೂವು, ಹಣ್ಣಿನ ಗಿಡಗಳೂ ಇವೆ.

. ಮುಕ್ತಿವನದಲ್ಲಿ ಸರ್ವಧರ್ಮದವರ ಶವಗಳನ್ನು ಹೂಳಲು, ಸುಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಗೋರಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಶವಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾಗ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ. ನಿಗದಿತ ಜಾಗ ಮುಗಿದ ನಂತರ ಮತ್ತೇ ಮೊದಲಿನ ಸ್ಥಳದಿಂದಲೇ ಶವ ಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಲಾಗುವುದು. ಅಂದರೆ, ಮೊದಲು ಶವ ಹೂತ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು.

. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಸೌಲಭ್ಯ

. ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾದ ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯ, ಎಲ್ಲ ಕಡೆ ವಿದ್ಯುತ್ದೀಪ, ಸೋಲಾರ್ದೀಪ, ಶೌಚಾಲಯ, ಜನರೇಟರ್ ಸೌಲಭ್ಯ, ಹೂವಿನಗಿಡಗಳು, ಹಣ್ಣಿನಗಿಡಗಳು, ನೆರಳು ಕೊಡುವ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಮರಗಳು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮುದ ನೀಡುತ್ತವೆ.

. ಮುಕ್ತಿವನದೊಳಗಿನ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವಾಗ ಎಲ್ಲೂ ಕಸ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಶವದಹನ ಮಾಡುವ ಜಾಗ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದು ದೂರಕ್ಕೆ ಬಯಲು ರಂಗಮಂದಿರ ಅಥವಾ ಪುಟ್ಟ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.

. ಶವದಹನ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ‘O’ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಕರ್ಷಕ ವಿನ್ಯಾಸದ ದೊಡ್ಡ ವೇದಿಕೆ, ಅದರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣದಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ತೊಟ್ಟಿಲು ಮಾದರಿಯ ಎರಡು ಶವದಹನ ಯಂತ್ರ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶವದಹನ ಮಾಡುವ ವೇಳೆ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಜನರು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬೆಂಚಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಶವದಹನ ಸ್ಥಳ ನೋಡುವಾಗ ಅದು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸೂತ್ರದೊಳಗೆ ಅದ್ದಿ ತೆಗೆದಿಟ್ಟ ಕಲಾಕೃತಿಯಂತೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ.

. ಈ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಎರಡು ಶವದಹನ ಮಾಡುವ ಸೌಲಭ್ಯ ಇದೆ. ಶವ ಸುಡಲು ಶೇಂಗಾ ಲಡ್ಡು (ಶೇಂಗಾ ಸಿಪ್ಪೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಉಂಡೆ) ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

. ಶವ ಹೂಳಲು ಮೀಸಲಿಟ್ಟ ಜಾಗದಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟುತನವಿದೆ. ಹಸಿರು ಗಿಡಮರಗಳು, ಜೋಡಿಸಿಟ್ಟ ಬೆಂಚುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಹಸುಗೂಸುಗಳ ಶವಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾಗ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ.

. ‘ಹುಲಕೋಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ವಧರ್ಮ ಸಮಾನತೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಶವ ಹೂಳುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಕಿರಣ್.

. ಹುಲಕೋಟಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕೆ.ಎಚ್.ಪಾಟೀಲರ ನೆನಪು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಇರಬೇಕು ಎಂಬ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರ ಒತ್ತಾಯದ ಮೇರೆಗೆ ಮುಕ್ತಿವನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಉಳಿದಂತೆ, ಬೇರೆ ಯಾರೊಬ್ಬರ ಸಮಾಧಿಯೂ ಅಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಗ್ರಾಮಸಭೆಯ ನಿರ್ಣಯದಂತೆ ಅಲ್ಲಿ ಹೂಳುವ ಯಾವುದೇ ಶವಕ್ಕೆ ಗೋರಿ ಕಟ್ಟುವಂತಿಲ್ಲ.

. ಮುಕ್ತಿವನದಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲ. ಶವ ಹೂಳುವವರು ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಹೇಳಿದ ಜಾಗದಲ್ಲೇ ಗುಂಡಿ ತೆಗೆಯಬೇಕು. ಇಲ್ಲೇ ಕೊಡಿ; ಅಲ್ಲೇ ಕೊಡಿ ಅಂತ ಯಾರೂ ಕೇಳುವಂತಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಶವಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ₹100 ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಂಚಾಯಿತಿಗೆ ಪಾವತಿಸಬೇಕು. ಉಳಿದಂತೆ ಶವದಹನಕ್ಕೆ ತಗಲುವ ಕಟ್ಟಿಗೆ, ಶೇಂಗಾ ಲಡ್ಡು ಹಾಗೂ ಶವಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಿರುವ ಸಾಮಾನುಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶುಲ್ಕ ಭರಿಸಬೇಕು. ಅನಾಥ ಶವಗಳು, ಹಸುಗೂಸುಗಳ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

. ಹನ್ನೊಂದು ಎಕರೆಯಲ್ಲಿ...

. ಮುಕ್ತಿವನ ಹನ್ನೊಂದು ಎಕರೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಎಕರೆ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ. ಉಳಿದ ಒಂಬತ್ತು ಎಕರೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಕರೆಯನ್ನು ಹಿಂದೂಗಳ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ. ಎಂಟು ಎಕರೆಯಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಾನ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸೀತಾಫಲ, ಪೇರಲ, ಚಿಕ್ಕು, ನುಗ್ಗೆಕಾಯಿ, ರಾಮಫಲ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಹಣ್ಣು, ತರಕಾರಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಮಶಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ನುಗ್ಗೆಕಾಯಿ, ಹಣ್ಣುಗಳು ಊರಿನವರೇ ಬಂದು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಮಶಾನದ ತರಕಾರಿ ಅಂಥ ಹೆದರದೇ; ಕೆಲವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

. ಮುಕ್ತಿವನ ವೀಕ್ಷಣೆಗೆ ಸಚಿವರು, ಸ್ವಾಮೀಜಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಜನರು ಬಂದು ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಮೆರಿಕದ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಡಿಸಿ ಹಾಗೂ ದೆಹಲಿ, ಕೇರಳ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳ ಐಎಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಅಲ್ಲಿನ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮುಕ್ತಿವನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೊಪ್ಪಳದ ಗವಿಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ‘ಸತ್ತ ಮೇಲೆ ಮುಕ್ತಿಯಲ್ಲ; ಜೀವಂತ ಇರುವಾಗಲೇ ಮುಕ್ತಿಯ ಅನುಭವ ಬರುವ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಧಾಮ’ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿರುವ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

. ಸ್ಮಶಾನ ಎಂದರೆ ಮುಳ್ಳುಕಂಠಿ ಬೆಳೆದು ಕಾಲಿಡಲು ಅಸಾಧ್ಯ ಎನ್ನುವಂತಹ ಸ್ಥಳ ಎನ್ನುವುದು ಬಹುತೇಕರ ನಂಬಿಕೆ. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿನ ಮುಕ್ತಿವನ ಮಾತ್ರ ಇದಕ್ಕೆ ಅಪವಾದ ಮತ್ತು ಮಾದರಿಯೂ ಹೌದು.

. ನರೇಗಾ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ

. ‘ಮುಕ್ತಿವನ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರ ಬಳಕೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಕೋಟಿಯವರು ಶ್ರಮದಾನ ಹಾಗೂ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳ ಬಳಕೆ ಮೂಲಕ ಒಂಬತ್ತು ಎಕರೆಯನ್ನು ಸುಂದರ ವನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. 2005 ರ ನಂತರ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಧನೇಶ್ ಡಿ. ಹೇಳಿದರು.

. ‘ನರೇಗಾ ಯೋಜನೆ ಹಾಗೂ ಸರ್ಕಾರ ಇತರೆ ಅನುದಾನ ಬಳಸಿ ರಸ್ತೆ, ಚರಂಡಿ ನಿರ್ಮಾಣ, ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಸಸಿ ನೆಡುವುದು ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೆಲಸ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು.

. ‘ಮುಕ್ತಿವನ ಮಾಜಿ ಶಾಸಕ ಡಿ.ಆರ್.ಪಾಟೀಲ ಮತ್ತು ಸಚಿವ ಎಚ್.ಕೆ.ಪಾಟೀಲ ಅವರ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲೇ ಊರಿನ ಹಿರಿಯರು, ಪಂಚಾಯಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ಸದಸ್ಯರು ಸ್ಮಶಾನವನ್ನು ಮುಕ್ತಿವನವನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ₹1 ಲಕ್ಷದಿಂದ ₹1.50 ಲಕ್ಷ ವ್ಯಯಿಸುತ್ತೇವೆ‘ ಎಂದು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.

. ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ

. ‘ಮುಕ್ತಿವನ ಕೇವಲ ಉದ್ಯಾನ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಮಹತ್ವ ಪಡೆದಿಲ್ಲ. ಸರ್ವಧರ್ಮೀಯರು ಒಂದೇ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿನಿಂದ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಪನೆಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಸಚಿವ ಎಚ್.ಕೆ.ಪಾಟೀಲ.

. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎಂ.ಸಿ.ಜೈನ್ ಮುಕ್ತಿವನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ‘ಇಲ್ಲಿನ ಸರ್ವಧರ್ಮದ ಪದ್ಧತಿ ನೋಡಿ ಭಾರತ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು’ ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು.

. ‘ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು, ಸಚಿವರು, ಸ್ವಾಮೀಜಿಗಳು ಮುಕ್ತಿವನದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಪನೆ ಮೆಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ, ಅದಕ್ಕೂ ಮೀರಿ ಯಾರು ತಮ್ಮವರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೋ ಅಥವಾ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ಬಂದಿರುತ್ತಾರೋ ಅವರಿಗೆ ಸಮಾಧಾನ ಆಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇರಬೇಕಾದದ್ದು ಅತ್ಯಂತ ಅಗತ್ಯ’ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು.