ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ: ಇತಿಹಾಸಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಹಾವನೂರು..

ಸಂವಿಧಾನದ ಆಶಯಗಳು ಜೀವ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ವಿರಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ‘ಹಾವನೂರು ವರದಿ’ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಈ ವರದಿ, ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ತರುಣ, ತರುಣಿಯರಿಗೆ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸವನ್ನೂ, ಹೊಸ ಭರವಸೆಗಳನ್ನೂ ತುಂಬಿದ್ದು ದೇಶದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿನ ಸುವರ್ಣ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.

–––

. ರಾಜ್ಯ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆಯೋಗದ ವರದಿಯನ್ನು ಅಂದಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ದೇವರಾಜ ಅರಸರಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ದಿನ (ನವೆಂಬರ್ 19, 1975) ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಜಿ. ಹಾವನೂರು ಭಾವುಕರಾದರು. ಆ ಗಳಿಗೆ ಕುರಿತ ‘ಪ್ರಜಾವಾಣಿ’ ವರದಿಯ ಭಾಗಗಳು:

. ‘ಹಾವನೂರ್ ಅವರ ಕಂಠ ಬಿಗಿದು ಬಂತು. ತುಂಬಿದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿದ ಭಾವೋದ್ರೇಕವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ‘ನಮ್ಮ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರ ಕಾರ್ಯಗತ ಮಾಡಿದಾಗ ನನ್ನ ಜೀವನಯಾತ್ರೆ ಸಾರ್ಥಕವಾಯಿತೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದರು. ‘ಹಿಂದುಳಿದವರ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಸಮರ ಎದುರಿಸಲೂ ಸಿದ್ಧ’ ಎಂದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹಾವನೂರು ಅವರು ತಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಸಾರ್ಥಕತೆಯ ಮುನ್ನೋಟ ಪಡೆದಿರಬೇಕು.

. ಹಾವನೂರರ ಸಾರ್ಥಕ ಯಾತ್ರೆ ಹಾಗೂ ಅರಸು ಸಮರ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಹೊಸ ಕರ್ನಾಟಕ ನಮ್ಮೆದುರಿಗೇ ಇದೆ. 1972ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಹಾವನೂರು ಆಯೋಗದ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಪರಿಶ್ರಮದ, ನಾಲ್ಕು ನೂರು ಪುಟಗಳ, ವರದಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಅರಸು, ‘ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹುರುಳು ಎರಡೂ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಇದು ಬಲವಾದ ವರದಿ; ಈ ಹಿಂದಿನ ಯಾವ ವರದಿಯೂ ಈ ವರದಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲಾ ರದು’ ಎಂದಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯ ಚರಿತ್ರೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಸತ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ.

. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದ ರಾಣೆಬೆನ್ನೂರಿನ ಲಾಯರ್ ಹಾವನೂರು, 1956ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾದ ಕಾಲೇಲ್ಕರ್ ವರದಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಗಂಭೀರ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತರು. ಈ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಲು ರಾಣೆಬೆನ್ನೂರಿನಲ್ಲಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ, ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಸಮಾವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡಿದ್ದ ಬಿ. ಬಸವಲಿಂಗಪ್ಪ, ಅರಸು ಆಡಳಿತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆಯೋಗ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದು ಸಹಜವಾಗಿತ್ತು.

. ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕಂಡಿದ್ದ ಹಾವನೂರ್ಗೆ ಸಮಾನಾವಕಾಶ ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದೇ ಜಾತಿ ಸಮಾನತೆಯ ಮುಖ್ಯ ತಳಹದಿ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿಗಳ ರಾಜ ಕಾರಣ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ–ಆರ್ಥಿಕ ಯಜಮಾನಿಕೆಎರಡನ್ನೂ ಮುರಿಯುವ ಛಲವುಳ್ಳ ಅರಸು, 1972 ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ತಕ್ಷಣ ಹಾವನೂರುಆಯೋಗ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ನಂತರ ಭೂಸುಧಾ ರಣೆಯ ಮಹಾಮಂಥನವೂ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು.

. ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿದ ಜಾತಿ ವಿಶ್ಲೇಷಕರ ವಾಗ್ವಾದಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಕೋರ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ವರ್ಗಗಳ ಸಂವಿಧಾನದ ತಿರುಚು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಹಾವನೂರು ಪಕ್ಕಕ್ಕಿಟ್ಟರು. ಜಾತಿಪದ್ಧತಿಯಿಂದ ದಮನ ಗೊಂಡಿದ್ದವರ ನಿಜಾನುಭವಗಳನ್ನೇ ಹೆಚ್ಚು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತುವ ಗುರಿಯಿಂದ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಹಾವನೂರು ಎದುರಿಸಿದ ಸಂಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ರವಿವರ್ಮಕುಮಾರ್ ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾರೆ: ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳನ್ನು ಕೊಡದೆ ಕಳ್ಳಾಟವಾಡಿದ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿದ್ದರು. ಆಯೋಗ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದ ದತ್ತಾಂಶಗಳನ್ನು ಕದ್ದು, ಬಯಲು ಮಾಡಿದ ಖಳ ರಿದ್ದರು. ಹಾವನೂರ್ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಾದವು. ಕೊನೆಗೆ ಹಾವನೂರ್– ಫೈಲುಗಳು, ಪುಸ್ತಕಗಳ ನ್ನೆಲ್ಲ ಲಾರಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ತಿಪ್ಪಗೊಂಡನಹಳ್ಳಿ ಜಲಾಶಯದ ಬಳಿಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸ್ ಸೇರಿದರು. ತಾವೇ ಬರೆದ ಇಡೀ ವರದಿಯನ್ನು ಮೂರು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ನಂಬಿಕಸ್ಥ ಟೈಪಿಸ್ಟುಗಳಿಂದ ಬೆರಳಚ್ಚು ಮಾಡಿಸಿ, ತಿದ್ದಿ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್, ಲೋಹಿಯಾ ನಂತರ ಜಾತಿ ಚಲನೆಗಳನ್ನು ಅರಿಯುವ, ಬದಲಿಸುವ ಹೊಸ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಹಾವನೂರು ವರದಿ ತೆರೆದಿತ್ತು.

. ವರದಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಎದ್ದ ಆಸಕ್ತಹಿತಗಳ ಅಪಸ್ವರಗಳಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಚಿಂತಕ ವಲಯವೂ ತಾತ್ವಿಕ ಉತ್ತರ ಕೊಡತೊಡಗಿತು. ಎಲ್ಲರಿಗೂ, ಅದರಲ್ಲೂ ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ, ಮನವರಿಕೆಯಾಗಬಲ್ಲ ನಿಖರ ಅಂಕಿಅಂಶ, ತಾತ್ವಿಕತೆ, ತರ್ಕಗಳ ಮೂಲಕ ಎಂ.ಡಿ. ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ ‘ಹಾವನೂರು ವರದಿ’ಗೆ ಮಹತ್ವದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಮರ್ಥನೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎದುರಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸಲು ಹಾವನೂರ್ ಜೊತೆಗೆ ಲಾಯರು ಗಳ ಕಮಿಟೆಡ್ ತಂಡವೂ ತಯಾರಾಯಿತು. ದಲಿತ ಚಳವಳಿ ಬಿತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಎಚ್ಚರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸತೊಡಗಿತು.

. ಸಮಾಜವಾದಿ ಯುವಜನಸಭಾ, ಬರಹಗಾರ–ಕಲಾವಿದರ ಒಕ್ಕೂಟ, ದಲಿತ ಚಳವಳಿಗಳ ಮೂಲಕ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಪಡೆದ ಚಿಂತಕರು; ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ವಡ್ಡರ್ಸೆ ರಘುರಾಮಶೆಟ್ಟಿ, ಕಲ್ಲೆ ಶಿವೋತ್ತಮರಾವ್ ಥರದ ಹತ್ತಾರು ಪತ್ರಕರ್ತರು ಹಿಂದುಳಿದ ಜನಾಂಗಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸತೊಡಗಿದರು. ‘ಪ್ರಜಾವಾಣಿ’ಯಂಥ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ‘ಜನಪ್ರಗತಿ’, ‘ಶೂದ್ರ’, ‘ಸಂಕ್ರಮಣ’ದಂಥ ಕಿರುಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಹಾವನೂರು ವರದಿಯ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದವು. ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ದಲಿತ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಚಹರೆಗಳು ಬದಲಾಗತೊಡಗಿದವು. ಲೋಹಿಯಾ ಐವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದ ‘ಸಮಾನಾವಕಾಶಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತ’ ಹಾವನೂರು ವರದಿಯ ನಂತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಾತ್ಯತೀತ ವರ್ಗದ ಸ್ವೀಕೃತ ತಾತ್ತ್ವಿಕತೆಯಾಯಿತು.

. ಕಳೆದ ನಲವತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹಾವನೂರು ವರದಿಯ ಫಲಶ್ರುತಿ, ಫಲಿತಾಂಶ ಹಾಗೂ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಊರೂರುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಹಾಸ್ಟೆಲ್ಗಳು, ಸ್ಕಾಲರ್ಶಿಪ್ಪುಗಳು, ಶಿಕ್ಷಣಾವಕಾಶಗಳು ಈ ಹುಡುಗ, ಹುಡುಗಿಯರಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿದ್ದ ಪ್ರತಿಭಾ ಸ್ಫೋಟಕ್ಕೆ ನೆರವಾದವು. ಕಂಬಳಿ ನೇಯುವವರ ಮನೆಗಳಿಂದ, ನೇಕಾರರ ಹಟ್ಟಿಗಳಿಂದ, ಬೆಸ್ತರು, ಅಗಸರು, ಗೊಲ್ಲರು, ಬಡಗಿಗಳೇ ಮುಂತಾದ ಶ್ರಮಜೀವಿಗಳ ಮನೆಗಳಿಂದ, ಬಡ ಮುಸ್ಲಿಂ, ಕ್ರೈಸ್ತ ಸಮುದಾಯಗಳಿಂದ ಬಂದ ಹುಡುಗ, ಹುಡುಗಿಯರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಆಡಳಿತಾಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿ–ವರ್ಗಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ರಾಜಕೀಯ, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿಗೆ ಬರಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅರಸು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರದ ಹತ್ತಿರ ಬಂದಿದ್ದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಶಾಸಕರು, ಮಂತ್ರಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚ ತೊಡಗಿತು; ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ನಾಲ್ವರು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳಾದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ವಿದ್ಯಮಾನಕ್ಕೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು.

. ಹಾವನೂರು ವರದಿ ಮಂಡಲ್ ವರದಿಗೂ ಮೂಲ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದದ್ದರ ಪುರಾವೆಯನ್ನು ಅರಸು ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ರಾಜಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬಂದು, 2018–20ರ ನಡುವೆ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಶಾಸಕರಾಗಿದ್ದ ಬಿ. ನಾರಾಯಣರಾವ್ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ: 1978ರಲ್ಲಿ ಅರಸು ಮತ್ತೆ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಆಗ ಕೇಂದ್ರದ ಜನತಾ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಗೃಹಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಚರಣ್ಸಿಂಗ್ ಬಿಹಾರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಕರ್ಪೂರಿ ಠಾಕೂರ್ ಅವರನ್ನು ಕರೆದು, ‘ಇಡೀ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ಅಲೆಯಿದ್ದರೂ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಕಂಡುಕೊಂಡು ಒಂದು ವರದಿ ತಯಾರಿಸಿ’ ಎಂದು ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಸಮಾಜವಾದಿ ಕರ್ಪೂರಿ ಠಾಕೂರ್ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದು ಅರಸು ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಆದರು. ಅರಸು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭೂ ಸುಧಾರಣೆ, ಮಲಹೊರುವ ಪದ್ಧತಿ ನಿಷೇಧ, ಹಾವನೂರು ಆಯೋಗ, ಜೀತವಿಮುಕ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದ್ದನ್ನು, ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಮಾಡುವಾಗ ಎಲ್ಲ ಜಾತಿ ಜನಾಂಗಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಕರ್ಪೂರಿ ಠಾಕೂರ್ ಜೊತೆ ಚರ್ಚಿಸಿದರು.

. ಇದಾದ ನಂತರ, 1979ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಸರ್ಕಾರ ಬಿ.ಪಿ. ಮಂಡಲ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಆಯೋಗ ರಚಿಸಿತು. 1980ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ನಲ್ಲಿ ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವರದಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಮೊದಲೇ ಸರ್ಕಾರ ಬಿದ್ದುಹೋಯಿತು. 1990ರಲ್ಲಿ ವಿ.ಪಿ. ಸಿಂಗ್ ಸರ್ಕಾರ ಮಂಡಲ್ ವರದಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು. ವರದಿ ವಿರುದ್ಧ ಯಥಾಸ್ಥಿತಿವಾದಿಗಳ ಪ್ರತಿಭಟನೆ, ಕೋರ್ಟ್ ಕೇಸು ಶುರುವಾದವು. ಮಂಡಲ್ ವರದಿ ತಮ್ಮ ಏಳಿಗೆಗಾಗೇ ಇರುವುದನ್ನು ಅರಿಯದೆಯೇ ಅದರ ವಿರುದ್ಧವೇ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲು ಹೊರಟಿದ್ದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಹುಡುಗರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ದಲಿತ ಚಳವಳಿ ತಿದ್ದಿತು.

. ಪಿ.ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್ ನೇತೃತ್ವದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸರ್ಕಾರ ಮಂಡಲ್ ವರದಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ಮೇಲೆ, ದೇಶದ ರಾಜಕಾರಣ, ಆಡಳಿತ, ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯ ಚಹರೆಗಳು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಬದಲಾಗತೊಡಗಿದವು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಪಂಚಾಯಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯವರೆಗೂ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಪುರುಷರು, ಮಹಿಳೆಯರು ಅಧಿಕಾರದ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿದರು. ಫಲವಾಗಿ, ‘ಅಹಿಂದ’, ‘ಬಹುಜನ ಸಮಾಜ’ ವರ್ಗಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದವು.

. ಹಾವನೂರು ಆಯೋಗ, ಮಂಡಲ್ ಆಯೋಗಗಳ ಫಲಾನುಭವಿಗಳ ಎರಡನೇ ತಲೆಮಾರಿನ ಪ್ರತಿಭಾ ವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ಒಟ್ಟು ಆರ್ಥಿಕ–ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಸರಿಯಾದ ಅಂದಾಜು ಇನ್ನೂ ಸಿಕ್ಕಬೇಕಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಹಾವನೂರು ವರದಿಯ ಹಿಂದಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ವಿಮೋಚನಾ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿಗಳ ವರ್ಗಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಮಹತ್ವದ ಸಮಾಜವಿಜ್ಞಾನ ಪಠ್ಯವೂ ಆಗಿರುವ ಹಾವನೂರು ವರದಿಯ ಮರುಅಧ್ಯಯನ, ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಗ್ರಹಿಕೆ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಸಾರಗಳ ಮೂಲಕ ಕೋಮುವಾದದ ಕಾಲಾಳುಗಳಾಗಲು ಹೊರಟಿರುವ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ತರುಣರನ್ನು ತಿದ್ದಬೇಕಾಗಿದೆ.

. ಸಂವಿಧಾನದ ಅವಕಾಶಗಳು ಹಾಗೂ ನಿರ್ದೇಶನಾ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಅವಕಾಶವಂಚಿತ ಜಾತಿಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ ಹಾವನೂರು ವರದಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಚಲನೆಗಳುಬಹುದೂರ ಸಾಗಬಲ್ಲವು. ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯವಿರೋಧಿ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಸಮಾನಾವಕಾಶಗಳ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಎಷ್ಟೇ ತೆಳುಗೊಳಿಸಿದರೂ, ಹಿಂದುಳಿದ ಜಾತಿ–ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಕೊಡಲು ಬದ್ಧರಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಂತೂ ಹಾವನೂರು, ಮಂಡಲ್ ವರದಿಗಳ ಜಾರಿಯಿಂದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ.

. ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್ , ಎಕ್ಸ್ , ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.

ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ: ಇತಿಹಾಸಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಹಾವನೂರು..

ಚಿನಕುರುಳಿ ಕಾರ್ಟೂನ್: ನವೆಂಬರ್ 28 ಶುಕ್ರವಾರ 2025

ಚುರುಮುರಿ: ಕುದುರೆ ವ್ಯಾಪಾರ!

ಬೆಂಗಳೂರು: ಎರಡು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಗೊಂದಲ!

ಅಂಡರ್-19 ಏಷ್ಯಾ ಕಪ್‌: ಸಿಎಸ್‌ಕೆ ಆರಂಭಿಕನಿಗೆ ನಾಯಕತ್ವ, ವೈಭವ್‌ಗೆ ಸ್ಥಾನ

ವಾರದ ವಿಶೇಷ: ಅಂಧರ ವಿಶ್ವಕಪ್‌– ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಅರಳಿದ ಪ್ರತಿಭೆಗಳು!

ಭಾರತ ಮಹಿಳಾ ಬಾಕ್ಸಿಂಗ್‌ ತಂಡಕ್ಕೆ ಸ್ಯಾಂಟಿಯಾಗೊ ಮುಖ್ಯ ಕೋಚ್‌

ಬ್ಯಾಡ್ಮಿಂಟನ್: ತನ್ವಿ, ಉನ್ನತಿ ಸೆಮಿಫೈನಲ್‌ಗೆ ಲಗ್ಗೆ

ಸೈಯದ್‌ ಮುಷ್ತಾಕ್ ಅಲಿ ಟ್ರೋಫಿ: ಅನುಕೂಲ್‌ ಆಟಕ್ಕೆ ಒಲಿದ ಜಯ

ಒಳನೋಟ: ಶ್ರೀಗಂಧ ಕೃಷಿಗೆ ನೂರು ಕಷ್ಟ

ಒಳನೋಟ: ಕಮರಿತೆ 'ಉತ್ಕೃಷ್ಟ' ಶಿಕ್ಷಣದ ಕನಸು?

ಒಳನೋಟ | Bengaluru Tunnel Road: ಸುರಂಗ; ವಿ–ವಾದ ತರಂಗ

ಒಳನೋಟ | ತೋಟಕ್ಕೆ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳ ದಾಳಿ: ಕೃಷಿಕರಿಗೆ ಕೋತಿ, ನವಿಲು, ಹಂದಿಗಳ ಒಳೇಟು

ಚಿನಕುರುಳಿ ಕಾರ್ಟೂನ್: ನವೆಂಬರ್ 28 ಶುಕ್ರವಾರ 2025

ಚುರುಮುರಿ: ಕುದುರೆ ವ್ಯಾಪಾರ!

ಬೆಂಗಳೂರು: ಎರಡು ಗ್ರೇಟರ್‌ ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಗೊಂದಲ!

ಅಂಡರ್-19 ಏಷ್ಯಾ ಕಪ್‌: ಸಿಎಸ್‌ಕೆ ಆರಂಭಿಕನಿಗೆ ನಾಯಕತ್ವ, ವೈಭವ್‌ಗೆ ಸ್ಥಾನ