ಅನುಭವ ಮಂಟಪ: ಮೀಸಲಾತಿ ಪರ ಇರುವವರು ಒಳಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನೂ ಬೆಂಬಲಿಸಬೇಕು

ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಮೇಲಿನಿಂದ ಹರಿದು ಬಂದಿರುವ ಈ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ ಎಂಬ ಗಟಾರದ ನೀರು, ದಲಿತರೊಳಗೂ ಭೇದವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದಾಗಿ ದಲಿತರಲ್ಲಿಯೂ ಶ್ರೇಣೀಕರಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ದಲಿತೇತರ ಜಾತಿಗಳು ದಲಿತರನ್ನು ಇಡಿಯಾಗಿ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಅತ್ಯಂತ ಕ್ರೂರವಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರಣದಿಂದ ದಲಿತರು ‘ಏಕರೂಪಿ’ ಸಮುದಾಯದಂತೆ ಕಂಡುಬಂದರೂ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯು ಅವರನ್ನೂ ಛಿದ್ರಗೊಳಿಸಿದೆ; ಸಮಾನ ಶೋಷಿತರನ್ನು ಸದೆಬಡಿದಿದೆ.

1937ರಲ್ಲಿ ಇದರ ವಿರುದ್ಧ ಅಂಬೇಡ್ಕರರು ದಲಿತರಿಗೆ ಹೀಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದರು: ‘… ಜಾತಿಭೇದದ ಮೂಲ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವೇ ಹೊರಬೇಕು. (ಹಾಗೆಯೇ) ನಾವು ನಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಮರೆತುಬಿಡುವುದು ಆತ್ಮಹತ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ಜಾತಿಭೇದವನ್ನು ತೊಡೆದು ಹಾಕಬೇಕಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಜಾತಿ ತಾರತಮ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ನಮ್ಮೊಳಗೆ ನುಸುಳದಂತೆ ತಡೆಗಟ್ಟಬೇಕಾಗಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಆದ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸದೇ ನಾವು ಏಳಿಗೆ ಹೊಂದುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ನಾವು ನಮ್ಮ ಜಾತಿಪ್ರತಿಷ್ಠೆಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡರೆ ನಮ್ಮ ಮೇಲಿನ ಅನ್ಯಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ’.

ಈ ದಿಸೆಯಲ್ಲಿ ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯು ‘ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ ಸಿದ್ಧಾಂತ’ದ ಭಾಗವೇ ಆಗಿದೆ. ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿ ಜಾರಿಯಿಂದ ಯಾವ ದಲಿತ ಜಾತಿಯೂ ಮೀಸಲಾತಿ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಪ್ರಮಾಣದ ಮರುವಿಂಗಡಣೆಯಷ್ಟೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಪರ ಇರುವವರು ಒಳಮೀಸಲಾತಿಯ ಪರವೂ ಇರಲೇಬೇಕು.

ಯಾವುದೇ ದೇಶದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೂ ಬೇಗ ನಗರೀಕರಣಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಮುದಾಯಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಿಕ್ಷಣ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಸೌಲಭ್ಯ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳೂ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಲ್ಲ. ಸಮುದ್ರ ತಟದ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸವಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕುಲಕಸುಬು ಹೊಂದಿಲ್ಲದೆ ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳ ಚಾಕರಿ ಮಾಡುವ ಜಾತಿಗಳು ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇಗ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದುಕೊಂಡವು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ, ಕ್ರೈಸ್ತ ಮಿಷನರಿಗಳು. ಇವುಗಳು ಮೊದಲು ಕಾಲಿಟ್ಟದ್ದು ಸಮುದ್ರ ತೀರದ ನಗರಗಳಿಗೆ. ಹಾಗಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ನಗರೀಕರಣಗೊಂಡ ಚಮ್ಮಾರ್‌, ಮಹಾರ್ ಮುಂತಾದ ಜಾತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರುವಂತಾಯಿತು. ರೈಲ್ವೆ, ಹಡಗು ನಿಲ್ದಾಣ, ರಸ್ತೆ-ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ದೊರಕಿದ ಕೂಲಿ ಕೆಲಸಗಳು ಹಳ್ಳಿಯ ಕಸುಬಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ನೀಡಿದವು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳು ಮುಂದುವರಿದಿದ್ದು, ನಿಜಾಮನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಕರ್ನಾಟಕದ ದಲಿತರು ಹಿಂದುಳಿದಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಸಮಾನತೆಯೂ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಇತರೆ ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಶೈಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಕೆಲವು ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಕುಲಕಸುಬನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದ ವಾಲ್ಮೀಕಿ, ಮಜಬಿ ಸಿಖ್‌, ಮಾಂಗ್‌, ಅರುಂದತಿಯಾರ್‌, ಮಾದಿಗ ಮುಂತಾದ ಜಾತಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿಯಬೇಕಾಯಿತು. ಆನಂತರದಲ್ಲಿ ಡಾ.ಬಿ.ಆರ್‌.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ ಅವರ ಚಿಂತನೆ, ರೂಪಿಸಿದ ನೀತಿಗಳು, ಘನತೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟಗಳು ದಲಿತರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಬದಲಾವಣೆ ತಂದವು. ಇದರ ಫಲಿತವನ್ನು ಅವರೇ ಕೊನೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾವಿಸಿದಂತೆ ಹೆಚ್ಚು ನಗರೀಕರಣಗೊಂಡ ವಿದ್ಯಾವಂತ ವರ್ಗಗಳು ಪಡೆದುಕೊಂಡವು. ಅವು, ತಮ್ಮ ಸಹೋದರ-ಸಹೋದರಿಯರ ಕೈಹಿಡಿದು ಮೇಲೆತ್ತುವುದನ್ನು ಮರೆತವು. ಈಗ ಒಳಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕವಾಗಿ ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕಿನ ವಿರುದ್ಧವೂ ಕೆಲವು ಮುಂದುವರಿದ ದಲಿತ ವರ್ಗ ದನಿ ಎತ್ತಿದೆ. ಇದು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ವಿರುದ್ಧದ ನಡೆ.

ದಲಿತರಲ್ಲಿಯೇ ಸಫಾಯಿ ಕರ್ಮಚಾರಿಗಳು ಅತಿ ತಳಸಮುದಾಯವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಮುಸ್ಸಾಹರ್, ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಾದಿಗರು, ದಕ್ಕಲಿಗರು, ಗೋಸಂಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗಳು ದಲಿತರಲ್ಲಿ ದಲಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇತರೆ ದಲಿತರಿಂದ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾತಿ ಹಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಡೆಯ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.

ಒಳಮೀಸಲಾತಿ ಆಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ, ದಲಿತರೊಳಗಿನ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾತಿಯು ಅಸಮಾನವಾಗಿ ಹಂಚಿಕೆ ಆಗುತ್ತಿರುವುದಾಗಿದೆ. ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಕೊರತೆ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಆಯೋಗಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ವರದಿ ಪಡೆದಿದ್ದು, ಅದರಿಂದ ಈ ತಾರತಮ್ಯ ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.

ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 101 ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ (ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳು) ಶೇ 15ರಷ್ಟು ಮೀಸಲಾತಿ (ಈಗ ಶೇ 17) ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಸಂವಿಧಾನ ಜಾರಿಯಾಗಿ 74 ವರ್ಷ ಕಳೆದ ನಂತರವೂ ಕೆ.ರತ್ನಪ್ರಭಾ ಸಮಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, 2020ರಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದಿರುವ ದಲಿತ ಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆ 1 ಲಕ್ಷವನ್ನೂ ಮೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ 2016ರಲ್ಲಿನ ಒಟ್ಟಾರೆ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರಲ್ಲಿ ದಲಿತರ ಪಾಲು ಕೇವಲ ಶೇ 10.65. ಇದರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್‌ ‘ಎ’ ಶೇ 3.74, ಗ್ರೂಪ್‌ ‘ಬಿ’ ಶೇ 8.80. ಇಡೀ ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಪ್ರತಿ ನೂರು ಜನರಲ್ಲಿ ‘5 ಜನ’ (ಶೇ 4.51) ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲಾತಿಯಿಂದಾಗಿ ಉದ್ಯೋಗ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಇಂದಿಗೂ ದಲಿತರಿಗೆ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕವಾಗಿ ಸಿಗಬೇಕಾದ ಮೀಸಲಾತಿ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂಬುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮೀಸಲಾತಿಗಿರುವ ಮಿತಿಯನ್ನೂ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಡಿಯಾಗಿ ದಲಿತರಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮೀಸಲಾತಿ ಪ್ರಮಾಣ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂದಾದ ಮೇಲೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಮುಖ ನೋಡದ ಸಫಾಯಿ ಕರ್ಮಚಾರಿಗಳು, ದಕ್ಕಲರು, ದಾಸರಿ, ಮಾಸ್ತಿಕರು, ಸಿಂದ್‌ ಮಾದಿಗರು ಮುಂತಾದ ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾತಿಯ ‘ಗುಟುಕು’ ಕೂಡ ದಕ್ಕಿರಲಾರದು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಶಾಲೆಯ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ, ಒಟ್ಟು ಸಫಾಯಿ ಕರ್ಮಚಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾದಿಗರ ಪಾಲು ಬರೋಬ್ಬರಿ ಶೇ 86.30. ಇವರ ಬಳಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ ಇಲ್ಲ. ಸಾಕ್ಷರತೆಯ ಮಟ್ಟ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ. ಶಾಲೆ ಬಿಡುವ ಮಕ್ಕಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು. ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಉದ್ಯೋಗ ಹಾಗೂ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮೀಸಲಾತಿ ಪಡೆದವರು ಬೆರಳೆಣಿಕೆ ಎಂದು ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳಬಹುದು. 2011 ರ ಜನಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಒಟ್ಟು ದಲಿತರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ಶೇ 65.32ರಷ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ, ಸಫಾಯಿ ಕರ್ಮಚಾರಿಗಳದ್ದು ಶೇ 55.10. ಇವರ ಪ್ರತಿ ನೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ 30 ಮಕ್ಕಳು ಶಾಲೆ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ದೇವದಾಸಿ ಪದ್ಧತಿಯಂತೂ ಹೊಲೆಮಾದಿಗರನ್ನು ಕಿತ್ತು ತಿಂದಿದೆ.

ಕರ್ನಾಟಕದ ದಲಿತರ 101 ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ 50ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಾತಿಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಕಾರಣ ಮೀಸಲಾತಿ ಮುಟ್ಟೇ ಇಲ್ಲ. ಇವರ ವೃತ್ತಿ ಇಂದಿಗೂ ಭಿಕ್ಷೆ ಬೇಡುವುದು, ಛದ್ಮವೇಷ ತೊಡುವುದು, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್‌ ಆಯುವುದು, ಮುಂತಾದ ಕುಲಕಸುಬುಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದಾಗಿದೆ. ಇವರು ಬಹುತೇಕ ಅಲೆಮಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಇಂದಿಗೂ ಸ್ಮಶಾನದ ಬಳಿ, ರೈಲ್ವೆ ಹಳಿ, ನಗರದ ಮೋರಿಗಳ ಪಕ್ಕ ಟೆಂಟ್‌ ಅಥವಾ ಗುಡಿಸಲುಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಪಾಲಿಗೆ ಸ್ವಂತ ಮನೆ ಎಂಬುದು ಕನಸು.

ರಾಜ್ಯದ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿಯ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಲೆಯ-ಮಾದಿಗರಿಗಿಂತ ಮೇಲೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಲಂಬಾಣಿ, ಭೋವಿ, ಕೊರಮ ಮತ್ತು ಕೊರಚ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯ ಕಳಂಕ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟು, ಭೂಹಿಡುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮುಕ್ತ ಪ್ರವೇಶ ಹೊಲೆಯ-ಮಾದಿಗರಿಗೆ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಇಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಆಚರಣೆ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇವರು ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉನ್ನತ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೊಲೆಯರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ಈ ಕಾರಣವನ್ನು ಮುಂದುಮಾಡಿ ಸ್ಪೃಶ್ಯರನ್ನು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದಲೇ ಹೊರಗಿಡುವ ಮಾತುಗಳು ಮುಂದಿನ ದಲಿತರ ಹೋರಾಟದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇವರು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದ್ದು ನಿನ್ನೆಮೊನ್ನೆಯಲ್ಲ. 1920ರಲ್ಲಿಯೇ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವೆಲ್ಲರೂ ನೆನಪಿಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಒಟ್ಟಾರೆ, ಈ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ದಲಿತ ಅಲೆಮಾರಿ ಜಾತಿಗಳ ಜನ ಅತ್ಯಂತ ಶೋಷಿತರು ಎಂಬುದು ಸಾಬೀತಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಮಾದಿಗ ಸಂಬಂಧಿತ ಜಾತಿಗಳು ಹೊಲೆಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಜಾತಿಗಳಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು, ಹೊಲೆಯ ಸಂಬಂಧಿತ ಜಾತಿಗಳು ಸ್ಪೃಶ್ಯ ಜಾತಿಗಳಿಗಿಂತ, ಸ್ಪೃಶ್ಯ ಜಾತಿಗಳು ದಲಿತೇತರರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಊರಿನ ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳ ಕೈಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸಿಗುವ ಹೊಲೆಯ-ಮಾದಿಗರ ಮೇಲೆ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನೂ ಮರೆಯಬಾರದು.

ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯು ಮೂರು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಜಾರಿಗೊಂಡಿದ್ದರೆ, ಮಲದ ಗುಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಸಾಯುವ, ಪರಂಪರಾಗತವಾಗಿ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಚಗೊಳಿಸುವ, ಮುತ್ತು ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಭಿಕ್ಷೆ ಬೇಡಿ ಬದುಕು ಸಾಗಿಸುವ, ಕುಲಕಸುಬಿಗೆ ಕಟ್ಟುಬಿದ್ದು ಊರೂರು ಅಲೆಯುತ್ತ ದೇಹ-ಪಾದವನ್ನು ಸವೆಸುವ, ಶಾಲೆ ಬಿಡುವ, ಬಾಲ ಕಾರ್ಮಿಕರಾಗುವ... ಮುಂತಾದ ದಲಿತರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಆಸ್ತಿಯಂತೆ ಸಫಾಯಿ ಕರ್ಮಚಾರಿಗಳಾಗುವವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ದಲಿತರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ಮಟ್ಟ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿಯೇತರ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಲ ಬರುತ್ತಿತ್ತು.

ಒಳ ಮೀಸಲಾತಿ ಜಾರಿಯಿಂದ ದಲಿತರ ಶಕ್ತಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಸ್ತ ದಲಿತ ಜಾತಿಗಳ ಮುಂದಿರುವ ಹೋರಾಟಗಳಾದ ಉಚಿತ ಶಿಕ್ಷಣ, ಮೀಸಲಾತಿ ಮಿತಿ ಶೇ 50 ರದ್ದತಿ, ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ, ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರ ಇರುವವರೆಗೂ ಅಲ್ಲಿಯೂ ಮೀಸಲಾತಿ, ದಲಿತರ ಮೇಲಿನ ದೌರ್ಜನ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟ, ಪೌರಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವೇತನ, ಜಾತಿವಿನಾಶ ಚಳವಳಿ, ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಮಾನ ಹಂಚಿಕೆ ಮುಂತಾದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಬಲ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ ಕನಸಿದ ‘ಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜವಾದ’ ಮತ್ತು ‘ಪ್ರಬುದ್ಧ ಭಾರತ’ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಬೃಹತ್‌ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತದೆ. 

‘ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ನಿಜ ಅರ್ಥ...’

‘ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿಯ ಕೊರತೆ’

‘ಎಲ್ಲ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಮಾದಿಗರಿಗೆ ವಂಚನೆ ’