ತುಳುನಾಡ ಸ್ವಸಂತ್ರ ಹೋರಾಟದ ನೆನೆಪು

ಮಾರ್ಚ್ ತಿಂಗೊಲ್ದ 29 ಬೊಕ್ಕ 30ನೇ ತಾರೀಕ್ ತುಳುನಾಡ್ದ ಇತಿಹಾಸೊಡೇ ಬಾರೀ ಮುಖ್ಯವಾಯಿನ ದಿನೊಕುಲು. ಸ್ವತಂತ್ರ ತುಳುನಾಡ್ ಕಟ್ಟೆರೆ ಬೋಡಾದ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ವಿರುದ್ಧ ಲಕ್‌ದುಂತಿನ ದಿನೊಕುಲು.

ಬೇರೊಗುಂದು ಭಾರತೊಗು ಬತ್ತಿನ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಇಡೀ ದೇಸೊಡು ಅಲ್ಪಲ್ಪ ಬೇರೊದ ಟೆಂಟ್‍ಲೆನ್ ಪಾಡೊಂದು - ಬೇರ ಮಲ್ತೊಂದು ಇತ್ತಿನಕ್ಲು ಕ್ರಮೇಣ ನಮ್ಮ ದೇಸೊದ ಆಡಳ್ತೆದ ತಂತ್ರೊಲೆನ್ ತೆರಿಯೊಂದು – ಮುಲ್ಪದ ರಾಜೆರೆನ್ ತಾಂಟಪಾಡ್ದ್ ತಂಕುಲೆನ ಬೇಲೆ ಕೆಲಸ ಆಪಿಲೆಕ ತೂವೊಂದು ಇಡೀ ದೇಸೊದ ಆಡಳಿತೆನ್ ತಂಕುಲೆನ ಸ್ವಾದೀನೊಗು ದೆತೊಂಡೆರ್. ಉಂದೆಡ್ದಾದ್ ಭಾರತೀಯೆರಾಯಿನ ನಮ ಪೂರಾ ನಮ್ಮ ಸ್ವಸಂತ್ರೊನು ಕಳೆವೊಂದು ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ಆಡಳ್ತೆಗ್ ತರೆ ತಗ್ಗಾದ್, ಬೆರಿ ಬಗ್ಗಾದ್ ಅಕ್ಲೆನ ದರ್ಪ, ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಶೋಷಣೆ, ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಲೆಗ್ ಬಲಿಯಾವೊಂದು ಬದ್ಕೊಡಾಯಿನ ಸ್ಥಿತಿ ನಮಕ್ ಬತ್ತ್‌ಂಡ್‌. ಉಂದೆಡ್ದಾದ್ ಜನೊಕ್ಲೆಗ್ ಮಸ್ತ್ ಅಸಮಧಾನ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ಮಿತ್ತ್ ಸುರುವಾಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಕೋಡಿಡ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ವಿರುದ್ಧ ಅಸಮಧಾನೊದ ಪುಗೆ ಲಕ್ಯೆರೆ ಸುರುವಾಂಡ್. ನಿಜವಾದ್ ಪನ್ಪುನುಂದಾಂಡ, ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ವಸತ್ರ ಹೋರಾಟೊ ಸುರು ಮಲ್ತಿನಕ್ಲು ಪಂಡ, ಈ ದೇಸೊದ ರೈತೆರ್‍ಂದೇ ಪನೊಲಿ. ಉನ್ಯೆರೆ ಬೋಡಾದ್ ರೈತೆರ್ ಬುಲೆಪಿನ ಬುಳೆಕ್ಕ್ ವಿಪರೀತ ತೆರಿಗೆ ಪಾಡ್ದ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಲೂಟ್ಯೆರೆ ಸುರು ಮಲ್ಪುನಗ, ಬುಲೆಯಿ ಬುಲೆಟ್ ರೈತೆರೆಗೇ ಉನ್ಯರೆ ತಿಕ್ಕಂದಾನಗ, ರೈತೆರ್ ಐನ್ ವಿರೋಧ ಮಲ್ತೊಂದು ಬತ್ತೆರ್. ಈ ವಿರೋಧನೆ ಹೊರಾಟದ ರೂಪ ಪಡೆದ್ ದುಂಬುಗು ಸ್ವಸಂತ್ರ ಹೋರಾಟೊದ ಮೂಲ ಆಂಡ್.

1937 ಮಾರ್ಚ್ 29ಡ್ದ್ ಎಪ್ರಿಲ್ 5 ಮುಟ್ಟ ಬ್ರಿಟಿಷರೆನ್ ಗೆಡಪೊಡುಂದು ಸುಳ್ಯಡ್ದ್ ಕುಡ್ಲ ಮುಟ್ಟ ಬಾರೀ ಮಲ್ಲ ಹೋರಾಟ ನಡತ್‍ಂಡ್. ಉಂದೆಟ್ ಹೆಚ್ಚಾದ್ ರೈತೆರ್‍ನಕ್ಲೇ ಪಾಲ್ ಪಡೆದಿತ್ತೆರ್. ಜಾತಿ- ಮತ - ಬೇದದಾಂತೆ ಪೂರೆರ್ಲ ಒಟ್ಟು ಸೇರ್‍ದ್ ಇಡೀ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡೊಡು ಒಂಜಿ ಮಾಮಲ್ಲ ಕ್ರಾಂತಿ ಲಕ್ಕಯೆರ್. ದೇಸ ಭಕ್ತಿದ ಅಭಿಮಾನೊಡು ಸುರುವಾಯಿನ ಈ ಹೋರಾಟೊನು ಅಮರ ಸುಳ್ಯದ ಕ್ರಾಂತಿ – ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪೆನ ದಂಡ್‍ಯಾತ್ರೆ – ತುಳುನಾಡ ಸ್ವಸಂತ್ರ ಹೋರಾಟ ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಈ ಹೋರಾಟೊನು ಸುಳ್ಯ ಭಾಗದ ಕೆದಂಬಾಡಿ ರಾಮಗೌಡನ ಮುತಾಲಿಕೆಡ್ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಉಂದು ಒಂಜಿ ಜಾತಿ – ಜನಾಂಗದ ಹೋರಾಟ ಮಾತ್ರ ಆವಂದೆ ಒಂಜಿ ಸ್ವಸಂತ್ರ ತುಳುನಾಡ್‍ನ್ ಕಟ್ಟುನ, ದೇಸಭಕ್ತಿ ರೂಪಿಸಾವುನ ಹೋರಾಟಂದ್ ತೆರಿದ್ ಮಾತೆರ್ಲ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ವಿರುದ್ಧ ತಿರ್ಗ್‍ದುಂತ್ಯೆರ್.

ಕೆದಂಬಾಡಿ ರಾಮಗೌಡೆ ಮಲ್ಲ ಧನಿಕೆ. ಊರುಡು ಎಡ್ಡೇನ ಪುದರಿತ್ತಿನ ವ್ಯಕ್ತಿ. ದೇಸಭಕ್ತಿದ ನೆತ್ತೆರ್‍ನೇ ತನ್ನ ಉಡಲ್ಡ್ ಪಡೆದಿತ್ತಿನ ಈ ವ್ಯಕ್ತಿ ಜಿವೋಗು ಜೀವಕೊರ್ಪಿನ ನರಮಾನಿ. ಜನೊಕ್ಲೆನ್ ಮಾತೆರೆನ್ಲಾ ಕೂಡುಪಾಡುನ ತಾಕತ್ತಿತ್ತಿನ ಧೈರ್ಯವಂತೆ. ಎಡ್ಡೆ ಸುಬಾವುದ ಜನ. ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ವಿರುದ್ಧ ದಂಡ್‍ಯಾತ್ರೆ ಮಲ್ಪೊಡಾಂಡ ಐಕೊರಿ ಅರಸು ಬೋಡು ಪಂದ್ ರಾಮಗೌಡೆ ಅಲಚನೆ ಮಲ್ತೆ. ದಾಯೆಪಂಡ ಅಪಗ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆದ ಕಾಲ ಆದಿತ್ತ್‌ಂಡ್. ಹೆಚ್ಚಿನ ಅರಸೆರ್ ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆ ಅಡಿಯಾಳ್ ಆದಿತ್ತೆರ್. ಕೆಲವುದಕ್ಲ್ ಬ್ರಿಟಿಷರೆನ್ ವಿರೋಧ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಅಂಚಾದ್ ರಾಮಗೌಡೆ ಕೊಡಗು ಶನಿವಾರ ಸಂತೆದ ಹೆಮ್ಮನಿ ಗ್ರಾಮೊದ ಪುಟ್ಟ ಬಸಪ್ಪ ಪನ್ಪಿ, ತೂಯರೆ ಗಟ್ಟಿ ಮುಟ್ಟು ರಾಜ ಗಾಂಭೀರ್ಯ ಇತ್ತಿ ಬೆನ್ನಿದ ಜವನ್ಯನ್ ತರಬೇತಿ ಕೊರ್ದು ಧೈರ್ಯ ದಿಂಜಾದ್ ಕಲ್ಯಾಣ ಸ್ವಾಮಿ (ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪ) ಪನ್ಪಿ ನಕಲಿ ಅರಸುನು ಸೃಷ್ಟಿ ಮಲ್ತೆ.

1837 ಮಾರ್ಚ್ 29 ದಾನಿ ಹೋರಾಟೊಗು ಪಿದಾಡ್ಯೆರ್. ಸಂಪಾಜೆ, ಪೆರಾಜೆಡ್, ಜನೊಕ್ಲೆನ್ ಒಟ್ಟು ಸೇರಾಯೆರ್. ಅರಸು ವೇಸೊಡಿತ್ತಿ ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪೆ ಕುದ್ರೆಡ್ ಕುಲ್ದಿತ್ತೆ. ಆಯನ ದುಂಬುಡು ದಂಡನಾಯಕೆ ಆದ್ ರಾಮಗೌಡೆ, ಪ್ರಧಾನಿಯಾದ್ ಹುಲಿಕುಂದ ನಂಜಯ್ಯೆ ಇತ್ತೆರ್. ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪನ ದಂಡ್ ಬೆಳ್ಳಾರೆಗ್ ಬತ್ತ್‌ದ್ ಮಾರ್ಚ್ 30 ದಾನಿ ಬೆಳ್ಳಾರೆಡಿತ್ತಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರೆನ ಬಂಗ್ಲೆ – ಖಜಾನೆನ್ ವಶೊಕ್ ದೆತೊಂದು ದರ್ಬಾರ್ ನಡಪಾಯೆರ್. ಬಂಗ್ಲೆಡಿತ್ತಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಲು ಅಲ್ಪಡ್ದ್ ತಪ್ಪಾದ್ ಬಲಿತೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ದ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಕಡೆಡ್ದ್ ಜನ ಬತ್ತದ್ ಈ ಹೋರಾಟೊಗು ಸೇರೊಂಡೆರ್. ದಂಡ್ ದುಂಬು ದುಂಬು ಬತ್ತದ್ ಸುಳ್ಯ, ಪುತ್ತೂರು, ಕಾಸ್ರೋಡು, ಕುಂಬ್ಳೆ, ಮಂಜೇಶ್ವರ, ಬಂಟ್ವಾಳ, ಪರಂಗಿಪೇಟೆ, ಕುಡ್ಲ ಉಂದೆನ್ ಪೂರಾ ವಶೊಕ್ ದೆತೊಂದು ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ್ ಗಿಡತೆರ್. ಎಪ್ರಿಲ್ 5 ತಾರೀಕ್ ದಾನಿ ಕುಡ್ಲದ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಲೆನ ಕಚೇರಿದ ಎದುರು ರಾವೊಂದಿತ್ತಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪತಾಕೆನ್ ತಿರ್ತ್ ಜಪ್ಪಾದ್ ತೂವು ಕೊರ್ದು ಪೊತ್ತಾಯೆರ್. ಸ್ವಸಂತ್ರ ತುಳು ರಾಜ್ಯದ ಪತಾಕೆನ್ ಎರ್ಸಾಯೆರ್. ಕುಡ್ಲದ ಬಾವುಟ ಗುಡ್ಡೆಡ್ಲಾ ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಪತಾಕೆನ್ ರಾಪಾಯೆರ್. ಅಂಚಾದ್ ಅಡೆಗ್ ಬಾವುಟ ಗುಡ್ಡೆಂದ್ ಪುದರಾಂಡ್. ಇಂಚ ಏಳ್ ದಿನೊತ ದಂಡ್‍ಯಾತ್ರೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಬ್ರಿಡಿಷರೆಡ ಇತ್ತಿನ ತುಳುನಾಡ್‍ನ್ ವಶೊಕು ದೆತೊಂದು ಸ್ವಸಂತ್ರ ಆಡಳಿತೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಆಂಡ ಈ ಸ್ವಸಂತ್ರ ಆಡಳಿತ ಕೇವಲ 13 ದಿನ ಮಾತ್ರ ನಡತ್‍ಂಡ್. ದಾಯೆ ಪಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಒರಕ್ ಪೋಡಿದ್ ಬಲಿತೆರಾಂಡಲಾ ಅಕುಲು ಕುಡ ಮಲ್ಲ ಪಡೆ (ಸೈನ್ಯ) ಪತೊಂದು ಬತ್‌ದ್‌ ಈ ಹೋರಾಟನ್ ಮುದೆಲ್‍ಡ್ಡೇ ಪೊಲಿತ್ ಪಾಡ್ಯೆರ್.

ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ಮಲ್ಲ ಪಡೆತ ಎದುರು ಮೆಕ್ಲೆನ ಬಲ ಕಮ್ಮಿಯಾದಿತ್ತ್‌ಂಡ್‌. ಆಂಡಲಾ ನಮ್ಮಕುಲು ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನೊಟ್ಟುಗು ಕಾದ್ಯೆರ್. ಕೆದಂಬಾಡಿ ರಾಮಗೌಡೆ, ಹುಲಿಕುಂದ ನಂಜಯ್ಯೆ ಕಾದೊಂದೇ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗ ಮಲ್ತೆರ್. ಈ ಲಡಾಯಿಡ್ ಬ್ರ್ರಿಟಿಷೆರ್ ಮಸ್ತ್ ಜನೊಕ್ಲೆನ್ ಕೆರ್ಯೆರ್. ಕೆಲವು ಮಲ್ಲ ನಾಯಕೆರೆನ್ ಸೆರೆ ಪತ್ತ್‌ದ್‌ ಜೈಲ್ಡ್ ಪಾಡ್ಯೆರ್ . ನಂದಾವರದ ಬಂಗರಸುನು. ಉಬಾರ್ದ ಮಂಜಪ್ಪನ್, ಕಲ್ಯಾಣ ಸ್ವಾಮಿನ ನಕಲಿ ವೇಸ ಪಾಡ್ದಿತ್ತಿನ ಪುಟ್ಟ ಬಸಪ್ಪನ್, ಗುಡ್ಡೆ ಮನೆ ಅಪ್ಪಯ್ಯ ಮೆಕ್ಲೆನ್ ಪೂರಾ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 31 ಕ್ ಕುಡ್ಲದ ಬಿಕರ್ನಕಟ್ಟೆಡ್ ಗಲ್ಲ್‌ಗ್‌ ಪಾಡ್ಯೆರ್. ಅಕ್ಲೆನ ಪುನನ್‌ ಇಲ್ಲದಕ್ಲೆಕ್‌ ಕೊರಂದೆ, ಮಸ್ತ್‌ ದಿನ ಅಲ್ಪನೇ ನೇಲೊಂದು ಉಪ್ಪುಲೆಕ ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್‌ ತೂವೊಂಡೆರ್‌. ಅಂಚಾದ್‌ ಭೀಕರ–ರಣ–ಕಟ್ಟೆ – ಬಿಕರ್ನ ಕಟ್ಟೆ ಪಂಡ್‌ದ್‌ ಪುದರ್‌ ಬತ್ತ್‌ಂಡ್‌.

ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪನ್ ದುಂಬು ದೀವೊಂದು ಮಲ್ತಿ ಈ ಹೋರಾಟೊನ್ ಬ್ರಿಟಿಷರ್ “ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪನ ಕಾಟ್‍ಕಾಯಿ” (ಫಲಕೊರಂದಿ ಕಾಯಿ) ಪಂದ್ ಕೋಂಗಿ ಮಲ್ತೆರ್‌. ಆಂಡ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸೊಡು ಉಂದೊಂಜಿ ಮಲ್ಲ ದೇಸ ಭಕ್ತಿದ ಹೋರಾಟಂದ್ ಪುದರ್ ಪಂಡೆಂಡ್.

(ಆಧಾರ: ಕೆದಂಬಾಡಿ ರಾಮಗೌಡೆರ್, ಲೇ: ಡಾ. ಪಾಲ್ತಾಡಿ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಆಚಾರ್)