ಮಾನ್ವಿ: ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಕಲ್ಲಿನ ಕೋಟೆ ಕಡೆಗಣನೆ

ಮಾನ್ವಿ ಪಟ್ಟಣದ ಬೃಹತ್ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಪುರಾತನ ಕಾಲದ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು, ದರ್ಗಾ ಹಾಗೂ ಕೋಟೆ ಕೊತ್ತಲುಗಳು, ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು ಇನ್ನಿತರ ಪುರಾತನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿವೆ. ಇಂತಹ ಹಲವು ಪಾರಂಪರಿಕ ತಾಣಗಳು ಸೂಕ್ತ ರಕ್ಷಣೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾಣದೆ ಕಡೆಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಮಾನ್ವಿ ಪಟ್ಟಣದ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 3.5 ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಕಲ್ಲಿನ ಕೋಟೆ  ಶಿಥಿಲಗೊಂಡು ಪಾಳುಬಿದ್ದಿದೆ. ಕ್ರಿ.ಶ 11-12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಳುಕ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಬೃಹತ್ ಕಲ್ಲಿನ ಕೋಟೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ದಾಖಲೆಗಳು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. 

ಈ ಕೋಟೆಯ ತುತ್ತತುದಿಗೆ ಶತ್ರುಗಳ ದಾಳಿ ಕುರಿತು ಕಾವಲು ಕಾಯಲು ಸೈನಿಕರಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಒಂದು ಕಿಲ್ಲಾ (ಹುಡೆ), ಮೂರು ಬುರುಜುಗಳು ಇವೆ. ಕೋಟೆಯ ಕೆಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿಗಾಗಿ ಹೊಕ್ರಾಣಿ ಕೆರೆ ಮತ್ತು ಜುಮ್ಮಲದೊಡ್ಡಿ ಕೆರೆ ( ದಿಡ್ಡಿ ಕೆರೆ)ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈಗಲೂ ಈ ಕೆರೆಗಳಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಕಥಾಲ ಹನುಮಪ್ಪ, ಕೋಟೆ ಹನುಮಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕೋಟೆ ಸಮೇತ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆ ಸ್ಥಳೀಯರಲ್ಲಿದೆ.

ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದಂತೆ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿನ ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯಾಗದ ಕಾರಣ ಅಲ್ಲಿನ ಪುರಾತನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಅವಸಾನದ ಅಂಚಿಗೆ ತಲುಪಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳು, ಮೂರ್ತಿ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಹಾಗೂ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿಧಿಗಳ್ಳರು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದ ಕುರುಹುಗಳು ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ಕೋಟೆ ಶಿಥಿಲಾವಸ್ಥೆ ತಲುಪಿದೆ. ಬುರುಜುಗಳು ಅತಿಕ್ರಮಣಗೊಂಡಿವೆ. 

ಮಾನ್ವಿ ಪುರಸಭೆಯ ಲಾಂಛನ ‘ಕಿಲ್ಲಾ’

ಮಾನ್ವಿ ಪಟ್ಟಣದ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪುರಾತನ ಕೋಟೆಯ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಡೆ ಅಥವಾ ಕಾವಲು ಕಮಾನು ಮಾದರಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟಡ ಇದೆ. ಇದು ಕೋಟೆಯ ಕಾವಲುಗಾರರಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಥಳೀಯರು ಇದನ್ನು 'ಕಿಲ್ಲಾ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಾನ್ವಿ ಪುರಸಭೆ ಕಚೇರಿಯ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಈ ‘ಕಿಲ್ಲಾ’ ಕಟ್ಟಡದ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ  ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಭಾವೈಕ್ಯದ ಸಂಕೇತ ದೇಗುಲ- ದರ್ಗಾ

ಬೃಹತ್ ಕೋಟೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮಾನ್ವಿಯ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 450 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭ್ರಮರಾಂಬ ದೇವಿ ಗುಡಿ ಹಾಗೂ ಬೃಹತ್ತಾದ ಒಂದೇ ಕಲ್ಲುಗುಂಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ನಂದಿ ಮೂರ್ತಿ ಇವೆ. ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನಲ್ಲಿ ಐದು ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಬಾವಿಗಳು ಇವೆ. ಈಗ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬೆಟ್ಟದ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಇದೇ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಬ್ಜಲಿ ಸಾಬ್ ದರ್ಗಾ ಇದ್ದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಈಚೆಗೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ವತಿಯಿಂದ ಉದ್ಯಾನ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಾಲಯ ಹಾಗೂ ಸಬ್ಜಲಿ ಸಾಬ್ ದರ್ಗಾ ಸ್ಥಳೀಯರ ಭಾವೈಕ್ಯದ ಸಂಕೇತ ಎಂದು ಇಲ್ಲಿನ ಹಿರಿಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಮಾನ್ವಿ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಸರು ಸಂಜೀವಿನಿ ಬೆಟ್ಟ

ಬೃಹತ್ ಕೋಟೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮಾನ್ವಿಯ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಸಂಜೀವಿನಿ ಬೆಟ್ಟ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರಾತನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಈ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಂಜೀವಿನಿ ಗಿಡಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಔಷಧೀಯ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಇವೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಥಳೀಯರ ನಂಬಿಕೆ.

ಬಂಡೆಗಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಪುರಾತನ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು

ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗವಿ ಇದೆ. ಈ ಗವಿಯ ಬಂಡೆಗಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಈ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಂಗೋಲಿ ಪಡಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಮಾನಗಳೇ ಕಳೆದರೂ ಈ ಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಬಣ್ಣಗಳು ಮಾಸದೆ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿರುವುದು ಕುತೂಹಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.

ಉತ್ಸವದ ಮೆರವಣಿಗೆ, ವ್ಯಕ್ತಿ ಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥಾನಕಗಳ ಕುರಿತು ಈ ಚಿತ್ರಗಳು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತವೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ, ಮೀನಿನ ಬಲೆ ಹಾಗೂ ಬುಟ್ಟಿ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ಸವಾರಿ ಬಂಡಿ, ನಂದಿ, ಕುದುರೆ, ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಈಶ್ವರಲಿಂಗ ಸಾಗಿರುವ ದೃಶ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬಗೆಯ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ.