ಸುರಪುರದ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ...

1857ರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ. ಅದರಲ್ಲಿ ಥಟ್ಟನೇ ನೆನಪಾಗುವ ಹೆಸರು ಯೋಧ ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಗ್ರಾಮ ತಾರಕಕ್ಕೇರಿತು. ಆದರೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಇತಿಹಾಸ ಕೆದಕಿದಾಗ ಅಂತಹದ್ದೇ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಯತ್ನ ಅದೇ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ (1858) ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಸುರಪುರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿತ್ತು.

. ಆಗ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರ, ಸೊಲ್ಲಾಪುರ, ಸಿಂದಗಿ ಸೇರಿದಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ರಾಜರು, ಸೇನಾನಿಗಳು ಸುರಪುರದ ಸಂಸ್ಥಾನದವರು ಜೊತೆಗೂಡಿ ಮಹಾಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದ್ದರೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಓಡಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿದ್ದರೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸುರಪುರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪಾತ್ರ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮಹತ್ವದಿಂದ ಕೂಡಿರುತಿತ್ತು.

. ಹೌದು! ಯಾದಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸುರಪುರ ಸಂಸ್ಥಾನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಥ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ. ಈಗಲೂ ಸುರಪುರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟ-ಸಾಹಸದ ಅನೇಕ ಕುರುಹುಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಹಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿರುವ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಹಳೆಯ ದರ್ಬಾರ್ (ಅರಮನೆ), ಹೊಸ ಅರಮನೆ, ಆಗಿನ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿವೆ. ಅಂದು ಸಂಸ್ಥಾನದವರು ಬಳಸಿರುವ ವಸ್ತುಗಳು ಆ ಕಾಲದ ಒಂದೊಂದು ಕಥೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತವೆ.

. ಹೈದರಾಬಾದ್-ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ವಲಯ ಕೇಂದ್ರ ಕಲಬುರ್ಗಿಯಿಂದ 109 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದ ಸುರಪುರ ಅಲ್ಲಿನ ರಾಜ ಪರಂಪರೆ, ಜನರ ಸಾಹಸ, ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳು ಕಥೆ ಎಲ್ಲವೂ ಹೊಸ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿಡುತ್ತವೆ.

. ಔರಂಗಜೇಬನನ್ನು ಮಣಿಸಿದವರು ಈ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಸರ ವೀರಗಾಥೆ ಒಂದೆರಡಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಇಡೀ ಭಾರತದ ಸಾಮ್ರಾಟನಾಗುವ ಕನಸು ಹೊತ್ತು ಬಂದ ದೊರೆ ಔರಂಗಜೇಬ್ನನ್ನೇ ಈ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಸರು 1705ರಲ್ಲಿ ಮಣಿಸಿದರು. ಶತ್ರು ಪಾಳಯದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿ ಬೀಳಬಾರದು ಮತ್ತು ಬಾಜಿಯೂ ಗೆಲ್ಲಬೇಕೆಂದು ಮೊಂಡುಗೈ ರಾಜಾ ವೆಂಕಟಪ್ಪ ನಾಯಕ (1747-1752) ತನ್ನ ಕೈಯನ್ನೇ ಕತ್ತರಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಕೃತಕ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕೈ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು. ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬರುವ ಸುಳಿವು ಸಿಕ್ಕಾಗ ರಾಣಿ ಈಶ್ವರಮ್ಮ(1813–1853) 8 ವರ್ಷದ ತನ್ನ ಪುತ್ರ ನಾಲ್ವಡಿ ವೆಂಕಟಪ್ಪ ನಾಯಕನನ್ನು ಪಟ್ಟಕ್ಕೇರಿಸಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು.

. 1656 ರಿಂದ 1858ರವರಗಿನ ಅವಧಿಯು ಸುರಪುರ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನದವರ ಪಾಲಿಗೆ ಸುವರ್ಣ ಕಾಲಘಟ್ಟ. ಆ ಕಾಲವನ್ನು ಈಗಲೂ ಇಲ್ಲಿನ ಜನರು ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಬದುಕನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಭೂಮಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದನ್ನು ಜನರು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಅರಮನೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಅಂಗಡಿ-ಮುಂಗಟ್ಟು, ಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡಗಳೇ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ.

. ಸ್ಮಾರಕವಾಗುವತ್ತ ಅರಮನೆ... ಸುರಪುರ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಹೊಸ ಅರಮನೆಯು ಸುಮಾರು 200 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು. ರಾಣಿ ಈಶ್ವರಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಪುತ್ರ ನಾಲ್ವಡಿ ರಾಜಾ ವೆಂಕಟಪ್ಪ ನಾಯಕರ ಆಳ್ವಿಕೆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿ (ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿ) ಫಿಲಿಪ್ ಮೆಡೋಸ್ ಟೇಲರ್ ಈ ಸುಂದರ ಅರಮನೆ ಕಟ್ಟಿಸಿದರು.

. ಮೂರು ಅಂತಸ್ತಿನ ಈ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರ ವಿಶಾಲ ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅರಸರ ಆರಾಧ್ಯದೈವ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ದೇವರ ದರ್ಶನ ಅರಮನೆಯಿಂದಲೇ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುಕೊಂಡೇ ಕಿಂಡಿ ಮುಖಾಂತರ ದೇವರ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಸುವ ಹಾಗೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಘೋಷಾ ಪದ್ಧತಿ ಇರುವ ಕಾರಣದಿಂದಲೂ ಈ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆಯಂತೆ.

. ನಾಲ್ವಡಿ ವೆಂಕಟಪ್ಪನಾಯಕರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಜತೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯ ರೂಪುರೇಷೆ ಸಿದ್ಧಗೊಂಡಿದ್ದೇ ಈ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ. ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ತಾತಾ ರಾಜಾ ವೆಂಕಟಪ್ಪ ನಾಯಕ ಮತ್ತು ಅವರ ಪುತ್ರ ರಾಜಾ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪ ನಾಯಕ ಅವರು ಪಾಳು ಬಿದ್ದ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಪುನಃ ನವೀಕರಿಸಿದರು. ಸುಮಾರು ₹ 40 ಲಕ್ಷದವರೆಗೆ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿ, ಅರಮನೆ ಸುಂದರಗೊಳಿಸಿದರು.

. ‘ನಾವು ಯಾರೂ ಈ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಈ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವಿದೆ. ಸುರಪುರ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸಾಹಸಗಾಥೆ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಪಡಿಸುವ ಇರಾದೆಯೂ ಇದೆ’ ಎಂದು ರಾಜಾ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪ ನಾಯಕ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

. ‘ಸಂಸ್ಥಾನದ ಹಳೆಯ ದರ್ಬಾರ್ನಲ್ಲಿ ಶಾಲೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಶಾಲೆಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿ ದರ್ಬಾರನ್ನು ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸುವ ಗುರಿಯಿದೆ. ಸಂಸ್ಥಾನದ ಇತಿಹಾಸಗಾಥೆಯ ಮಾಹಿತಿ ಜನರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವಿದೆ’ ಎಂದು ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧಕರಾದ ಭಾಸ್ಕರರಾವ್ ಮುಡಬೂಳ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

. ತಿರುಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ನಂಟು... ಸುರಪುರ ನಾಯಕ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೂ ಮತ್ತು ತಿರುಮಲ ತಿರುಪತಿ ದೇವರಿಗೂ ಗಾಢ ನಂಟಿದೆ. ‘ಸುರಪುರದ ಅರಸರು ತಿರುಪತಿ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಬರುವುದು ಬೇಡ’ ಎಂದು ಅರಸರಿಗೆ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ಆದೇಶಿಸಿದ ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ರಾಜಾ ಪೀತಾಂಬರ ಬಹಿರಿ ಪಿಡ್ಡನಾಯಕ (1687-1727) ಸುರಪುರದಲ್ಲಿ ವೇಣುಗೋಪಾಲಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ತಿರುಪತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವ ನಡೆಯುವ ವೇಳೆ ಮತ್ತು ರಥ ಎಳೆಯುವಾಗ ಸುರಪುರಂ ಎಂದು ಕೂಗುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದೆ. ಆರತಿ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ರಥವನ್ನೇರಿ ಮಂಗಳಾರತಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರನ ರಥ ಎಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

. ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್ , ಎಕ್ಸ್ , ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.

ಸುರಪುರದ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ...

ಚಿನಕುರುಳಿ: ಬುಧವಾರ, 17 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025

ಹಿಂದೂ ಮತ ವಿಭಜಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲ್ಲ: ಶಾಸಕ ಬಸನಗೌಡ ‍ಪಾಟೀಲ ಯತ್ನಾಳ

ಅಂತರ್ಜಾತಿ ವಿವಾಹ ಆಗುವವರಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಏನೆಲ್ಲಾ ಸೌಲಭ್ಯ: ಇಲ್ಲಿದೆ ಮಾಹಿತಿ

ಚುರುಮುರಿ: ಪ್ರಜಾ ಫಜೀತಿ

China Masters: ಪಿ.ವಿ. ಸಿಂಧು ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಫೈನಲ್‌ಗೆ ಲಗ್ಗೆ

ಮ್ಯಾಚ್ ರೆಫರಿ ಕ್ಷಮೆಯಾಚನೆ:ಬಹಿಷ್ಕಾರ ನಿರ್ಧಾರ ಬದಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪಿಸಿಬಿ ಸ್ಪಷ್ಟನೆ

Asia Cup: ಭಾರತ vs ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಹೈವೋಲ್ಟೇಜ್ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ವೇದಿಕೆ ಸಜ್ಜು

Asia Cup: ಯುಎಇ ಎದುರು ಗೆದ್ದು 'ಸೂಪರ್‌ ಫೋರ್‌' ಹಂತಕ್ಕೇರಿದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ

ಒಳನೋಟ: ಕಿರಾಣಿ ಅಂಗಡಿಗಳಿಗೆ ಗ್ರಹಣ

ಒಳನೋಟ | ನೆರೆ ಸಂತ್ರಸ್ತರ ತೀರದ ಬವಣೆ

Elephant Attack | ಆನೆ ದಾಳಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಅರಣ್ಯ ರೋದನ

ಒಳನೋಟ: ಬೆಳಗಾವಿ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಮದ್ಯ ಅಕ್ರಮ ಸಾಗಣೆ ನಿರಂತರ..!

ಚಿನಕುರುಳಿ: ಬುಧವಾರ, 17 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025

ಹಿಂದೂ ಮತ ವಿಭಜಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲ್ಲ: ಶಾಸಕ ಬಸನಗೌಡ ‍ಪಾಟೀಲ ಯತ್ನಾಳ

ಅಂತರ್ಜಾತಿ ವಿವಾಹ ಆಗುವವರಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಏನೆಲ್ಲಾ ಸೌಲಭ್ಯ: ಇಲ್ಲಿದೆ ಮಾಹಿತಿ

ಚುರುಮುರಿ: ಪ್ರಜಾ ಫಜೀತಿ