ಬುದ್ಧ-ನಮ್ಮೊಳಗೇ ಇರುವ ಬೆಳಕು

ಬೌದ್ಧ ದರ್ಶನದ ನಿಲುವುಗಳು ಇವು

ಅಕಾಲ್ಪನಿಕತೆ ಬುದ್ಧ ಗುರು ಮುಂದಿಟ್ಟ ಬಹು ಮುಖ್ಯ ನಿಲುವು. ನಮ್ಮ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬರದ ಭ್ರಮೆ, ಕಲ್ಪನೆ, ಊಹೆ, ಕಾಲ್ಪನಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಅದೆಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಚೀನವಾದರೂ, ಕೋಟ್ಯಂತರ ಜನ ನಂಬಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಸುತ್ತಲಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿಜವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಡಿ. ಏಕೆಂದರೆ ಇವೇ ಈಗ ನಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಸಂಗತಿಗಳ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಿ ಇದೆ. ಬ್ರಹ್ಮವಾದ, ಆತ್ಮವಾದ, ಜಾತಿವಾದ, ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯವಾದ, ಜನಾಂಗೀಯವಾದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಮುಂತಾದುವುಗಳೆಲ್ಲವೂ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿದ ಭ್ರಮಾತ್ಮಕ ಸಂಗತಿಗಳು. ಆದರೆ ಘೋರವಾದ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಬುದ್ಧ ಇಂಥವುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲದ ಮೊಲದ ಕೊಂಬಿನ ಬಗೆಗಿನ ಚರ್ಚೆ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಇತರ ಧರ್ಮಗಳು ಏನನ್ನಾದರೂ ಹೇಳಲಿ, ಪಾಲಿಸುವವರು ಪಾಲಿಸಲಿ. ಅದು ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಆದರೆ ನಿಸರ್ಗ ವಿವೇಕ ಯಾವ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೋ ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಪ್ಪಿ ಪಾಲಿಸಿ ಎನ್ನುವುದು ಬೌದ್ಧ ತಾತ್ವಿಕತೆಯ ನಿಲುವು.

ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಗಳು: ಅನಿತ್ಯ, ಅನಾತ್ಮ ಮತ್ತು ದುಃಖ–ಇವು ಲೋಕದ ನಿಜ ಲಕ್ಷಣಗಳು. ಎಲ್ಲವೂ ಸದಾ ಬದಲಾಗುತ್ತಲೇ ಹೋಗುತ್ತವೆ; ಯಾವುದರಲ್ಲಿಯೂ ಅದರದ್ದೇ ಆದ ಸ್ವಂತದ್ದು ಎನ್ನುವುದು ಇರುವುದಿಲ್ಲ; ಮತ್ತು ಲೋಕ ಸದಾ ತಲ್ಲಣಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ, ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಬುದ್ಧ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.

ಸಾಮರಸ್ಯ-ಲೋಕದ ನಡೆ ಲೋಕವೆನ್ನುವುದು ಹರಿಯುತ್ತಿರುವ ಪ್ರವಾಹ. ಇಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೂ, ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವವಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲ ಮತ್ತೊಂದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿಯೇ ಇರಬೇಕು. ಎಲ್ಲವೂ ಎಲ್ಲರಿಂದ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗಾಗಿ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಯಾರನ್ನೂ ಯಾವುದನ್ನೂ ಇಲ್ಲವಾಗಿಸಿ ಬಾಳಲಾಗದು. ಎಲ್ಲವೂ ಮತ್ತೊಂದರ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಂಟಾಗಬಲ್ಲದು. ಹಾಗಾಗಿ ಎಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಸಾಮರಸ್ಯವೊಂದೇ ಅನಿವಾರ್ಯ ದಾರಿ. ಮತ್ಯಾವುದಕ್ಕೋ ಕೆಡುಕು ಮಾಡಿ ತನಗೆ ಒಳಿತು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ನಡೆಯೇ ನಮ್ಮ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ, ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ತಾತ್ವಿಕತೆಯ ನಡುವೆ ಸಮಾನತೆ ಇದೆ. ಈ ಪ್ರತೀತ್ಯ ಸಮುತ್ಪಾದ ತತ್ವವು ಲೋಕವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ವಿವರಿಸಿಕೊಡುವ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಮಾಣ ನಿರಾಕರಣೆ: ‘ಯಾವುದನ್ನೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸದೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಡಿ; ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೂಡ’ ಎನ್ನುವುದು ಬುದ್ಧನ ನಿಲುವು. ‘ಪರಂಪರೆಯ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿದೆ, ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಸರಿಯಿದೆ, ಇಂಥವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ ಅಥವಾ ಹೇಳಿಲ್ಲ, ಹೇಳುತ್ತಿರುವವರು ನಂಬಿಕೆಗೆ ಅರ್ಹರು/ಅರ್ಹರಲ್ಲ, ಹೇಳುತ್ತಿರುವವರು ಗುರುಗಳು ಅಥವಾ ಗುರುಗಳಲ್ಲ ಎಂಬ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಯಾವುದನ್ನೂ
ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಡಿ ಅಥವಾ ತಿರಸ್ಕರಿಸಬೇಡಿ. ಬದಲಿಗೆ ಸ್ವತಃ ವಿವೇಚಿಸಿ ನೋಡಿದಾಗ ಯಾವ ಸಂಗತಿಗಳು ಲೋಕಕ್ಕೆ ಕೇಡುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆಯೋ, ಅಂಥವುಗಳಿಂದ ದೂರವಿರಿ’. ತಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವುದನ್ನು ಒಪ್ಪದ ಕೆಲವೇ ಪ್ರಮಾಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲೋಕದ ಬಹುಪಾಲು ಸಂಕಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ ಎನ್ನುವುದು ಕಣ್ಣೆದುರಿನ ಸತ್ಯವಾಗಿದೆ.