ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು (ಯುಸಿಸಿ) ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಅಣಿಯಾಗಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಇದು ಸಹಜವಾಗಿ ಕೆಲವು ವಕೀಲರು, ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ಹೋರಾಟಗಾರರರು, ಕಾನೂನು ತಜ್ಞರು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನೂ ಚಿಂತೆಗೆ ದೂಡಿದೆ.

ಹಾಗಿದ್ದರೆ, ಏನಿದು ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ಸಂಹಿತೆ ಮತ್ತು ನಾವು ಇದನ್ನು ಹೇಗೆ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು?

ಈ ಸಂಹಿತೆಯ ಬೇರುಗಳು ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಇವೆ. ‘ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಜಾರಿ ಮಾಡಬಹುದು’ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದ 44ನೇ ವಿಧಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸಂಹಿತೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಜಾರಿ ಮಾಡಬೇಕು ಅಥವಾ ಈ ಸಂಹಿತೆಯು ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಕುರಿತು ಈ ವಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ವಿವರಣೆ ಇಲ್ಲ.

ವಿವಾಹ, ವಿಚ್ಛೇದನ, ಮಕ್ಕಳ ಪಾಲನೆ–ನಿರ್ವಹಣೆ, ದತ್ತು ಸ್ವೀಕಾರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಆಯಾ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾದ ಕಾನೂನುಗಳು ನಮ್ಮ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲವೂ ಆಯಾ ಧರ್ಮದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಇದೆ. ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ, ಕ್ರೈಸ್ತರಿಗೆ, ಪಾರ್ಸಿಗಳಿಗೆ ಇಂತಹ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿವೆ. ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೂ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿದ್ದು, ಅವೆಲ್ಲವೂ ಸಂಹಿತೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತಂದುದರಿಂದ, ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳಾ (ವಿಚ್ಛೇದನದ ಹಕ್ಕಿನ ರಕ್ಷಣೆ) ಕಾಯ್ದೆ–1986 ಮಾತ್ರ ಸಂಹಿತೆಯ ರೂಪ ಪಡೆದಿದೆ. ಈ ವಿವಿಧ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆ–1954 ಅನ್ನು ಕೂಡ ನಾವು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಈ ಕಾಯ್ದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾಗಬಹುದು. ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ವಿವಾಹ, ವಿಚ್ಛೇದನ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳ ಪಾಲನೆಯ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಏಕರೂಪ ನಾಗರಿಕ ಸಂಹಿತೆ ಜಾರಿ ಅಂದ ತಕ್ಷಣ ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮದ ಜನರಿಗೂ ಒಂದೇ ಕಾನೂನು ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆ ಜನರದ್ದು. ಆದರೆ, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆ ಇರಬೇಕು ಎಂಬುದು ಯುಸಿಸಿ ಜಾರಿಯ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶ. ಯುಸಿಸಿ ಜಾರಿ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶ ಸಮಾನತೆಯೇ ಆಗಿದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಮುನ್ನ ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿರುವ ‘ಸಮಾನವಾಗಿ ಕಾಣುವ’ ಮತ್ತು ‘ತಾರತಮ್ಯವಿಲ್ಲದ’ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರಬೇಕು.

ಯುಸಿಸಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಇಂತಿವೆ

ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಯುಸಿಸಿ ಕಡ್ಡಾಯವೇ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತವೇ ಎಂಬುದು ಮೊದಲ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಇದನ್ನು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತು ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಸಂವಿಧಾನ ರಚನೆಯ ವೇಳೆಯೇ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಈ ಸಂಹಿತೆಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೋ ಅಂಥ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಈ ಕಾನೂನು ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಮಾಡಬೇಕು. ಇದು ಯುಸಿಸಿ ಜಾರಿಯ ಆರಂಭಿಕ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಆ ಪ್ರಕಾರ ನೋಡುವುದಾದರೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತವೇ ಆಗಿರುವ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆ–1954 ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ಇದೆ.

90ರ ದಶಕದಲ್ಲೂ ಯುಸಿಸಿಯ ಚರ್ಚೆ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಯುಸಿಸಿ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದರೆ, ಅದರಿಂದ ವಾಪಸಾಗುವ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನೂ ಅದು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಒತ್ತಾಯ ಆಗ ಕೇಳಿಬಂದಿತ್ತು. ‘ಯುಸಿಸಿಯಲ್ಲಿ ‘ವಾಪಸಾತಿ ಆಯ್ಕೆ’ಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕು. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಯುಸಿಸಿಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಮುಂದೊದು ದಿನ ಅವನು ತನ್ನ ಧರ್ಮದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಮರಳಬೇಕು ಎಂದುಕೊಂಡರೆ, ಹಾಗೆ ಮರಳುವ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಯುಸಿಸಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿರಬೇಕು’ ಎಂದು ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಗುಂಪೊಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತ್ತು. ಈಗ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿ ‘ಆಯ್ಕೆ’ಯ (ಆಪ್ಟ್‌ ಇನ್‌) ಅವಕಾಶವಷ್ಟೇ ಇದೆ. ವಿಶೇಷ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆಯಿಂದ ವಾಪಸಾಗಲು (ಆಪ್ಟ್‌ ಔಟ್‌) ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಯುಸಿಸಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವಾಗ, ಅದರಿಂದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ವಾಪಸಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಸೇರಿಸಲೇಬೇಕು. 

ಮಾಯ್ರಾ ಅಲಿಯಾಸ್‌ ವೈಷ್ಣವಿ ವಿಲಾಸ್‌ ಶಿರ್‌ಶಿಕಾರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರರು ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವಣ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಅಂತರಧರ್ಮೀಯ ಮದುವೆಗಳ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವಾಗ 2021ರಲ್ಲಷ್ಟೇ ಯುಸಿಸಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಲಹಾಬಾದ್‌ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ ಚರ್ಚಿಸಿತ್ತು. ಯುಸಿಸಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಆದರೆ ಅದು, 75 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಹೇಳಿದಂತೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ಸ್ವರೂಪದ್ದು ಆಗಬಾರದು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಹೇಳಿದ್ದು ಅಂದಿನ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈಗ ಹಾಗೆ ಮಾಡಲಾಗದು ಎಂದು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಇವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ‘ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ’ ಮತ್ತು ‘ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಮರಳುವ’ ಅವಕಾಶಗಳು ಇರುವ ಯುಸಿಸಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾದುದು. ಯುಸಿಸಿ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ಆರಂಭಿಸುವ ಮುನ್ನ ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿವರಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಬೇಕು. 

ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಕಾನೂನು ಸುಧಾರಣೆ ಮೂಲಕ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆ ಸಾಧಿಸಬೇಕಿರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರುವುದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಎಂಬ ಗ್ರಹಿಕೆ ಇದೆ. ಆದರೆ, ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲೂ ಕಾನೂನು ಸುಧಾರಣೆ ತರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅನುಮಾನವಿಲ್ಲ. 

ಮುಸ್ಲಿಮರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಹುಪತ್ನಿತ್ವಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಬೇಕು ಎಂಬ ಆಗ್ರಹವಿರುವಂತೆಯೇ, ಹಿಂದೂ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸುಧಾರಿಸಬೇಕಾದ ಹಲವು ಅಂಶಗಳಿವೆ. ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವ ‘ದಾಂಪತ್ಯದ ಹಕ್ಕು ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ’ ಅಂತಹ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಸ್ವರೂಪದ ವೈವಾಹಿಕ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಮಹಿಳೆ ಹೊರಬರುವುದನ್ನು ದಾಂಪತ್ಯದ ಹಕ್ಕು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಹಿಂದೂ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳ ಅಧಿಕಾರವೂ ಹಿಂದೂ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿನ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿದೆ. ಯುಸಿಸಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದೇ?

ಎಲ್‌ಜಿಬಿಟಿಕ್ಯೂ ಸಮುದಾಯದ ಜನರ ವಿವಾಹ, ದತ್ತು ಮತ್ತು ಇತರೆ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ಯುಸಿಸಿ ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೇ ಎನ್ನುವುದು ಮೂರನೆಯ ಮತ್ತು ಬಹುಮುಖ್ಯವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆ.