'ಊರು–ಕೇರಿ' ತೊರೆದ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಯ್ಯ

‘ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ ಅವರ ಕಾವ್ಯವು ವೈಚಾರಿಕ ಔಷಧದ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೋಗಕ್ಕೆ ಮದ್ದು ಕೊಡುವಂತಹದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಮಾಜ ನಿಂತ ನೀರಾಗಿದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೊಂದು ಆಕ್ರೋಶವಿದೆ. ‘ಕನ್ನಡದ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌’ ಎಂದು ಮುಕ್ತ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕರೆಯಬಹುದಾದ ಈ ಕವಿಯು, ಹೃದಯವಂತಿಕೆ, ಅಭಿಮಾನ, ಚಾಣಾಕ್ಷತನ, ಸೃಜನಶೀಲಗುಣ ಹಾಗೂ ನಿರ್ಭಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳಿಂದ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಖಂಡವಾಗಿಯೇ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಸಮತೆಯ ಹೂವು ಅರಳಲಿಲ್ಲವೇಕೆ ಎಂಬ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ, ಬಡವರ ಬಾಳಿಗೆ ಬೆಳಕು ತರುವ ದಾರಿಯನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವ ಹೆಬ್ಬಯಕೆ, ಜೋಪಡಿಯಲ್ಲಿ ಉರಿಯುವ ಒಲೆಯು ಮೊರೆದಂತೆ ಸದಾ ತಪ್ತವಾಗಿರುವ ಛಲ ಅವರಲ್ಲಿತ್ತು.

-ದೊಡ್ಡರಂಗೇಗೌಡ, ಕವಿ

ನೋವಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಹೊಸ ಛಾಪು ಕೊಟ್ಟವರು

ಕೋವಿಡ್ ಮಹಾಮಾರಿಗೆ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ ಅವರು ಬಲಿಯಾದುದು ಮನವನ್ನು ಕಲಕುತ್ತಿದೆ. ಎಲ್ಲ ವಿಧದ ನೋವನ್ನುಂಡ ಸಮುದಾಯದ ಗಟ್ಟಿ ದನಿಯಾಗಿ, ಹೋರಾಟದ ಕಹಳೆಯೂದಿದ ಅವರು ಕನ್ನಡ ಬರಹ ಮತ್ತು ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ನೋವಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೊಸ ಛಾಪನ್ನೇ ಮೂಡಿಸಿದರು. ಕವಿ, ಸಾಹಿತಿ, ಅಧ್ಯಾಪಕ, ಶಾಸಕ, ಆಡಳಿತಗಾರ ಮುಂತಾಗಿ ಹಲವು ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಚಿತರಾದ ಅವರು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೀರಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಾನವರಾಗಿದ್ದರು. ಸಂವೇದನೆಯಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಸಾಹಿತ್ಯಕ ನೇತಾರರಾಗಿದದ ಅವರು ವೈಚಾರಿಕ ಮತಭೇದವಿದ್ದೂ ಸಹಚಿಂತನಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಸಹಮತಿ ಇರುವಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ

–ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಹೊಸಬಾಳೆ, ಸರಕಾರ್ಯವಾಹ, ರಾ.ಸ್ವ. ಸಂಘ

ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ಅಮರ

ಪ್ರಖರ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ವಿಡಂಬನಾ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಒಂದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ವಿಶಿಷ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಕವಿ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬೂಸಾ ಹೆಸರಿನ ಚಳವಳಿಗೆ ಧುಮುಕಿದ ಅವರು ತೀವ್ರವಾದ ಪ್ರಗತಿಪರ ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಕಲನ ‘ಹೊಲೆ ಮಾದಿಗರ ಹಾಡು’ ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯಲೋಕದಲ್ಲಿ ಸಂಚಲನ ಉಂಟು ಮಾಡಿತ್ತು. ಅವರ ಹೋರಾಟದ ಹಾಡುಗಳು ಚಳವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಬೆಳೆದವು. ಇಂತಹ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಎಂದಿಗೂ ಅಮರ. ಮೊದಲ ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ ಸಂಘಟಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ, ಸಂಘಟನೆ ಆರಂಭವಾದಾಗ ಮೊದಲ ಮೂವರು ರಾಜ್ಯ ಸಂಚಾಲಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ದುಡಿದರು. ಸಂಘಟನೆಗೆ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು.

-ಪ್ರೊ.ಬರಗೂರು ರಾಮಚಂದ್ರಪ್ಪ, ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿ

ಮಿಂಚು ಹರಿಸಿದ ‘ನನ್ನ ಜನರು’

ಸಮುದಾಯವನ್ನೇ ಕಾವ್ಯವಾಗಿಸಿದ ಕವಿ...

ಶ್ರೀರಾಮಪುರದ ಸ್ಮಶಾನದಲ್ಲಿ, ಗೋರಿ ಕಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಬರೆದ ಆ ದಲಿತ ಯುವಕನ ಪದ್ಯ ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಆಂದೋಲನವೊಂದರ ಆತ್ಮಗೀತೆಗಳಾದವು. ಆ ಕಾವ್ಯದ ರೂಪಕಗಳು, ಪ್ರತಿಮೆಗಳು, ಹಾಡುಗಳ ಧಾಟಿಯ ಹಿಂದೆ ಇರುವಂತಹ ಕೆಚ್ಚು, ವ್ಯಂಗ್ಯ, ಆಕ್ರೋಶಗಳೆಲ್ಲಾ ಹೇಗೆ ಸಶರೀರವಾಗಿ ಮೈತಳೆದವೆಂದರೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ದಲಿತ ಕಾವ್ಯ
ತಾನು ಸ್ವಯಂಭೂ ಅನ್ನುವ ಹಾಗೆಯೇ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡುಬಿಟ್ಟಿತು.

ಕರ್ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಘಟ್ಟವೆಂದರೆ ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದು ಬೆಳೆದ ರೀತಿ. ಪ್ರಾಯಶಃ ತುಂಬಾ ವಿರಳವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಹಾಗೆ ಚಳವಳಿಯೊಂದು ಕಾವ್ಯ, ಕಥೆಗಳಲ್ಲೇ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಎಂದರೆ ಅದು ದಲಿತ ಸಂಘರ್ಷ ಸಮಿತಿ. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರು ಹಾಡು, ರೂಪಕಗಳೇ ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನು ನೋಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ದತ್ತವಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದನ್ನು ಕಾವ್ಯವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ಆಧುನಿಕ ಸಂದರ್ಭದ ಸಂಘರ್ಷದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ಬರೆದರೂ ಅದರ ಹಿಂದೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಸಮುದಾಯದ ಅನುಭವಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಆ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮಾತಿನಲ್ಲಿ, ಹಾಡಿನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಅಪಾರ ಶ್ರದ್ಧೆಯ ದ್ಯೋತಕವೂ ಆಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ದಿಟ್ಟವಾದಂತಹ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಚಳವಳಿ ಕಾವ್ಯದ ಮಗ್ಗಲನ್ನೂ ಪಡೆಯಲು ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ ಕಾರಣ.

ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರು ಪ್ರಥಮತಃ ಕವಿ. ಆದರೆ, ಅವರು ದಲಿತ ವ್ಯಕ್ತಿ, ದಲಿತ ಹೋರಾಟ ಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ದಲಿತ ಕಾವ್ಯ ಬರೆದರು. ಅವರ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಅಂಶಗಳು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಆ ಹೋರಾಟದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದವು. ಆ ಕಾವ್ಯ ಶ್ರೀಮಂತವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಅದು ಹಲವು ದನಿಗಳು, ಲಯಗಳನ್ನು ತನ್ನ ನೇಯ್ಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಇಂತಹದ್ದನ್ನು ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ ಸಾಧಿಸಿದ್ದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಘಟನೆ.

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದಿಶೆಯಿಂದಲೇ ಅನೇಕ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಆ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಅನುಭವಲೋಕವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರು ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯುವಂತಹ ಬರಹಗಾರರು.

-ಪ್ರೊ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಚೆನ್ನಿವಿಮರ್ಶಕ ಹಾಗೂ ಚಿಂತಕ