ಕ್ಷೇಮ ಕುಶಲ | ಮನವೇ ಬಲ: ಮನೆಯೇ ಬೆಂಬಲ

‘ಅಂತಃಶಕ್ತಿಯೆ ಸರ್ವಶಕ್ತಿ,’ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ ಚಿಂತಕರು. ಮಾನವಜೀವನದ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗುವ ಬಿರುಗಾಳಿಗಳು, ಕುಸಿತಗಳು, ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ನಮ್ಮೊಳಗಿರುವ ಅದ್ಭುತ ಶಕ್ತಿಯೇ ‘ಮನ’ವಾದರೆ, ಆ ಶಕ್ತಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ, ನೆಚ್ಚಳಿಕೆ, ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ನೀಡುವ ಸುರಕ್ಷಿತ ಬಂದರು ‘ಮನೆ’.

ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿಕಾಸದ ನಡುವೆಯೂ ಮಾನವನ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ಎರಡು ಸ್ತಂಭಗಳಿವೆ: ‘ಮನಸ್ಸು’ (ಅಂತರಂಗದ ಬಲ) ಮತ್ತು ‘ಮನೆ’ (ಬಾಹ್ಯ ಬೆಂಬಲದ ಕೋಟೆ). ಇವೆರಡರ ಸಮನ್ವಯವೇ ಸುಖ-ಶಾಂತಿ-ಯಶಸ್ಸಿನ ರಹಸ್ಯ. ಮನ ಮತ್ತು ಮನೆ ಎರಡೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಪೂರಕ.

ಮನವೇ ಮೂಲಭೂತ ಶಕ್ತಿ

ನಮ್ಮ ವಿಜಯ-ಪರಾಜಯಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿವೆ. ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಇದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿ ಹೇಳಿವೆ: ‘ಯೇನಾಕೇನ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ತಜ್ಜ ಜೀವಃ’ (ಯಾವದರಿಂದ ಈ ಜಗತ್ತೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತದೆಯೋ, ಅದೇ ಜೀವ) ಎಂಬ ಶ್ವೇತಾಶ್ವತರೋಪನಿಷತ್ತಿನ ಮಾತನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸುವ, ಅನುಭವಿಸುವ, ಸವೆಯುವ ಶಕ್ತಿ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಿದೆ. ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞನ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಜಯಿಸುವುದರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ. ಮನಸ್ಸು ದೃಢವಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಮೂಡಿದ್ದರೆ, ದಾರಿ ಕಠಿಣವಾದರೂ ಅದನ್ನು ದಾಟಲು ಶಕ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಆಂತರಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ದೃಢ ನಿಶ್ಚಯವೇ ನಮ್ಮ ನಿಜವಾದ ಬಲ.

ಮನೆಯೇ ನೆಲೆಯೂ ಆಶ್ರಯವೂ

ಆದರೆ, ಈ ಆಂತರಿಕ ಬಲವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಅದು ಅಂಕುರಿಸಲು, ಬೆಳೆಯಲು, ಬಿರುಗಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಲು ಒಂದು ಸುರಕ್ಷಿತ, ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ತುಂಬಿದ ಆಶ್ರಯದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಅದೇ ಮನೆ. ಗಿಬ್ರಾನ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ‘ಮನೆ ಎಂಬುದು ನಿಮ್ಮ ವಿಸ್ತೃತ ದೇಹ. ಇದು ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಇರುಳಿನ ನೀರವದಲ್ಲಿ ಮಲಗಿರುತ್ತದೆ’. ಅವನು ಮನೆಯ ರೂಪಕವನ್ನು ಮುದುವರೆಸಿ ಮನೆಗೂ ಕನಸಿದೆ, ಆ ಕನಸಿನ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಅದರಿಂದ ಹೊರನಡೆದು ಜಗತ್ತನ್ನು ಅರಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದಿದ್ದಾನೆ. ಮನೆ ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಛಾವಣಿಯಲ್ಲ; ಅದು ಪ್ರೀತಿ, ತ್ಯಾಗ, ಸ್ವೀಕಾರ, ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಂದ ನೇಯ್ದ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಬಾಂಧವ್ಯದ ನೆಲೆ. ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ನಮ್ಮ ನಿಜಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಹುದು, ದುಃಖವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ಸಂತೋಷವನ್ನು ವರ್ಧಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹರವು, ಪೂರ್ವಜರ ಬುದ್ಧಿವಾದ, ಕುಟುಂಬದ ಬೆಂಬಲ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ. 

ಪರಸ್ಪರ ಪೋಷಿತ

ಮನ ಮತ್ತು ಮನೆ ಪರಸ್ಪರ ಅವಲಂಬಿತ, ಪೋಷಕ. ದೃಢ ಮನಸ್ಸು ಮನೆಯನ್ನು ಸುಭದ್ರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ; ಸುಭದ್ರ ಮನೆ ದೃಢ ಮನಸ್ಸನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಕುಸಿದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಹ ಕುಸಿಯುವ ಅಪಾಯ. ಒಂದು ಶ್ರೀಮಂತವಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಅದರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ನಮ್ಮ ಮನೆಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, ಹಬ್ಬಗಳು, ಕಥಾವಾಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಮಕ್ಕಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನೈತಿಕತೆ, ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯ ಭಾವನೆಯ ಬೀಜಗಳನ್ನು ನೆಡುತ್ತಿದ್ದವು – ಆಂತರಿಕ ಬಲದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಇಂದು, ಈ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಮೊಟಕಾಗುತ್ತಿರುವುದು ವಿಷಾದನೀಯ. ಕವಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಅಡಿಗರು ತಮ್ಮ ‘ಮನೆ’ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ: ‘ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಮನೆಯೊಂದು ಬೇಕು; ಬೇರೊಂದು ಮನೆಯೊಳಗೆ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?’ ಒಂದು ಸುಭದ್ರ ಮನೆ, ಸದಸ್ಯರು ಪರಸ್ಪರ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ, ಗೌರವಿಸುವ, ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಮನೆ, ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅಗಾಧ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ದೃಢತೆ, ಆಶಾವಾದ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಭಾವನೆಯೇ ಕುಟುಂಬದ ಶಕ್ತಿಯ ಆಧಾರ.

ಸವಾಲುಗಳು–ಪರಿಹಾರಗಳು

ಆಧುನಿಕ ಜಗತ್ತಿನ ವೇಗ, ವೈಯಕ್ತಿಕತೆ, ಒಂಟಿತನ, ಆರ್ಥಿಕ ಒತ್ತಡಗಳು – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮನಸ್ಸಿನ ಶಾಂತಿಗೂ ಮನೆಯ ಸುಭದ್ರತೆಗೂ ಸವಾಲು ಹಾಕುತ್ತಿವೆ. ನಮ್ಮ ಆಂತರಿಕ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಮನೆಯ ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೇ ಮಹಾ ಸಾಧನೆ. ಮನೆ ಈ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಪೋಷಕ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಮನವೇ ಬಲ, ಮನೆಯೇ ಬೆಂಬಲ’ ಎಂಬುದು ಜೀವನದ ಸಾರವತ್ತಾದ ಸತ್ಯ. ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ಅಚಲವಾದ, ದಿವ್ಯವಾದ ಶಕ್ತಿಯಾದ ಮನವನ್ನು ನಾವು ಅರಿತುಕೊಂಡು, ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿ, ಗೌರವ, ಪರಸ್ಪರ ಬೆಂಬಲ, ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ನಿಜವಾದ ‘ಮಂದಿರ’ಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.