ಕ್ಷೇಮ ಕುಶಲ: ಸಂತೋಷದ ರಹಸ್ಯ ಸಮತೋಲಿತ ಜೀವನ

ಕೆಜಿ ತರಗತಿಯ ಪುಟ್ಟ ಹುಡುಗನಿಂದ ಪಿಜಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯವರೆಗೆ, ಬಡಕೂಲಿಕಾರನಿಂದ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಿಇಒವರೆಗೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಗೃಹಿಣಿಯಿಂದ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್‌ವರೆಗೆ - ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಇಂದು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಮತೋಲನ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವುದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿದೆ. ಯಂತ್ರವೇಗದ ಜೀವನ, ಸ್ಪರ್ಧೆ-ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧೆ, ಅಪಾರ ಅಪೇಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತವಾದ ದಿನಚರಿ ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ, ಜೀವನವೆಂಬುದು ಮೂಲತಃ ಅಸಂಖ್ಯ ಸ್ವರಗಳ ಮೇಳ; ಸಮತೋಲನ ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿ. ಅದು ಒಂದೇ ಸ್ವರದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗೆಯೇ ಒಂದೇ ಏಕತಾನದಲ್ಲೂ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ.

ನಮ್ಮ ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಜೀವನವನ್ನು ಸುಖ-ದುಃಖಗಳ ಮಿಶ್ರಣ, ‘ಅಮೃತ ಮತ್ತು ವಿಷ’ದ ಮಿಶ್ರಣವೆಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜಾಣನಾದವನು ಇವುಗಳಿಂದ ವಿಲಿತನಾಗಬಾರದು. ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಹೇಳುವಂತೆ ‘ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಉದ್ವೇಗಿಯಾಗದೆ, ಸುಖದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಾಸಕ್ತನಾಗದೆ, ರಾಗ, ಭಯ, ಕ್ರೋಧಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿರುವವನೇ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞನು’ .

ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸುಖ-ದುಃಖ, ಯಶ-ಅಪಯಶ, ಲಾಭ-ನಷ್ಟ ಎಂಬ ಎರಡು ತಟಗಳೂ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಅವೆರಡರ ಮಧ್ಯೆ ಸಮತೂಕ ಸಾಧಿಸುವುದೇ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ. ತಪಸ್ಸಿನ ಕಠೋರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಜ್ಞಾನ ಸಿಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಗೊತ್ತಾದಾಗ, ಜ್ಞಾನದ ಸಾಧನೆಗೆ ಬುದ್ಧ ಭಗವಾನ್ ‘ಮಧ್ಯಮ ಮಾರ್ಗ’ವನ್ನೇ ಸೂಚಿಸಿದ್ದು. ಯಾವುದರ ಅತಿಯೂ ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ, ಎಲ್ಲವೂ ಸಮತೆಯಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು ಎಂಬುದು ಅವರ ಬೋಧನೆಯ ಮರ್ಮವಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ರೀತಿ, ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯ ಜೀವನದಲ್ಲೂ ಅತಿ ಆಸಕ್ತಿ, ಅತಿ ಕೆಲಸ, ಅತಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕೆಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಇಂದಿನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸಮತೋಲನ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣಗಳು ಅನೇಕ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅತಿಯಾದ ಅವಲಂಬನೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತಪ್ಪು ಹೋಲಿಕೆಗಳು, ಭೌತಿಕ ಸಾಧನಗಳ ಮೇಲಿನ ಅತಿಯಾದ ಗಮನ, ಸದಾ ಬದಲಾಗುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನಿಯಮಗಳು, ಮತ್ತು ‘ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಬೇಕು’ ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಡ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ನಮ್ಮ ಮಾನಸಿಕ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಹದಗೆಡಿಸಿವೆ. 

ಸಮತೋಲಿತ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಐದು ಸರಳ ಹೆಜ್ಜೆಗಳು

1. ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಾಗ್ರತೆಯ ಸಮಯ (ಮೈಂಡ್‌ ಫುಲ್‌ನೆಸ್‌): ದಿನದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 15-20 ನಿಮಿಷಗಳನ್ನು ಧ್ಯಾನ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಅಥವಾ ಗಮನಿತ ಶ್ವಾಸೋಚ್ಛ್ವಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿರಿಸಿ. ಇದು ಮನಸ್ಸನ್ನು ಶಾಂತಗೊಳಿಸಿ, ನಿಮ್ಮ ಭಾವನೆಗಳ ಮತ್ತು ಆಲೋಚನೆಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ತರುವಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

2. ದೈಹಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಮತೋಲಿತ ಆಹಾರ: ಶರೀರ ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಮನಸ್ಸು ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ನಿಯಮಿತವಾದ ಚಟುವಟಿಕೆ ಹಾಗೂ ಯೋಗಾಸನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ನಮ್ಮ ಆಹಾರದಲ್ಲೂ ಷಡ್ರಸಗಳ (ಆರು ರುಚಿ) ಸಮತೋಲನ ಮುಖ್ಯ. ಹಾಗೆಯೇ, ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಊಟ ಮಾಡುವುದು, ಸಕಾಲಿಕ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡುವುದು ಜೀವನದ ಸಮತೋಲನ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

3. ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಗೆ ಸ್ಥಾನ: ನಿಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಮಾಡಿಕೊಡಿ. ಇದು ದೇವರನಾಮ ಸಂಕೀರ್ತನೆಯಾಗಿರಬಹುದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳ ವಾಚನವಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯವಾಗಿರ
ಬಹುದು. ಇವು ಜೀವನಕ್ಕೆ ಒಂದು ದಿಶೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.

4. ಸೌಹಾರ್ದ ಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ‘ಇಲ್ಲ’ ಎನ್ನುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ: ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಸನ್ಮಿತ್ರರೊಂದಿಗೆ ಸಮಯ ಕಳೆಯಿರಿ. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿ, ನಿಮ್ಮ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಿ. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಇತರರ ಅನವಶ್ಯಕ ಅಪೇಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೆಲಸದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ‘ಇಲ್ಲ’ ಎಂದು ನಿರಾಕರಿಸಲು ಕಲಿಯಿರಿ. ಇದು ಮಾನಸಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

5. ಕೃತಜ್ಞತಾ ಭಾವನೆ: ಪ್ರತಿದಿನ, ನಿಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿರುವ ಚಿಕ್ಕ-ಚಿಕ್ಕ ಆನಂದಗಳು ಮತ್ತು ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞರಾಗಿರುವ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿ. ಇದು ನಕಾರಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ, ಜೀವನದ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯ ಭಾವನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಬರ್ಟ್ರಂಡ್ ರಸೆಲ್ ಹೇಳಿದಂತೆ, -‘ಸಂತೋಷದ ರಹಸ್ಯವೆಂದರೆ ನಿಮ್ಮ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ವಿಶಾಲಗೊಳಿಸಿ, ನಿಮಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಇರುವ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ, ದ್ವೇಷದ ಬದಲು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಸ್ನೇಹಪರವಾಗಿರಲಿ ’(The secret to happiness is this: let your interests be as wide as possible, and let your reactions to the things and persons that interest you be as far as possible friendly rather than hostile).